Τι θα φάτε το βράδυ της Ανάστασης; Σκέτη μαγειρίτσα με σαλάτα ή μαγειρίτσα, κόκκινο αυγό, λίγο τηγανιτό κρεατάκι, τσουρέκι και κουλουράκια; Η ερώτηση αυτή δεν είναι ρητορική. Οι απαντήσεις που θα δώσετε μπορεί να κάνουν τη διαφορά ανάμεσα στο ελαφρύ στομάχι και στη δυσπεψία ή ακόμα χειρότερα στην παγκρεατίτιδα ή σε μία κρίση χολής.
Πεπτικά προβλήματα σαν κι αυτά είναι πολύ συνηθισμένα στη χώρα μας από το βράδυ της Ανάστασης, σε βαθμό ώστε να θεωρείται αυτή η εβδομάδα μία από τις πιο επικίνδυνες όλου του χρόνου για την υγεία μας.
Αιτία είναι ότι πολύς κόσμος έπειτα από νηστεία λίγων ή πολλών ημερών καταναλώνει μέσα σε λιγότερο από 15 ώρες (από το βράδυ της Ανάστασης έως το μεσημέρι της Κυριακής του Πάσχα) υπερβολικά μεγάλες ποσότητες τροφίμων με άφθονα ζωικά λιπαρά.
Τα πολλά λίπη, όμως, μπορεί να επιβραδύνουν την πέψη, η οποία ουσιαστικά αρχίζει τη στιγμή που καθόμαστε στο τραπέζι και βλέπουμε μπροστά μας τις πιατέλες: η εικόνα και η μυρωδιά των τροφίμων στέλνουν ένα σήμα στον εγκέφαλο και από εκεί στο στομάχι, για να ετοιμαστεί το πεπτικό σύστημα για το επερχόμενο γεύμα.
Όπως εξηγεί ο δρ Τζον Φ. Κουέμερλε, καθηγητής στο Τμήμα Γαστρεντερολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Commonwealth της Βιρτζίνια, «πριν καν φάμε την πρώτη μπουκιά, το στομάχι έχει απελευθερώσει οξέα και πεπτικά ένζυμα, ενώ μόλις την καταπιούμε αρχίζει να διαστέλλεται για να δεχτεί το φαγητό».
Το στόμα επίσης παίζει ρόλο. «Καθώς μασάμε, εκκρίνονται πεπτικά υγρά από τους σιελογόνους αδένες τα οποία αρχίζουν την διαδικασία της πέψης, ενώ τα δόντια πραγματοποιούν την πρώτη διάσπαση της τροφής που συνεχίζεται στο στομάχι», λέει ο δρ Ντάνιελ Χάρλεϊ, από το Τμήμα Ενδοκρινολογίας, Διαβήτη, Μεταβολισμού & Διατροφής της Κλινικής Μάγιο, στο Ρότσεστερ της Μινεσότα.
Καθώς συνεχίζουμε το φαγητό, το στομάχι διαστέλλεται ολοένα περισσότερο και εκκρίνει περισσότερα οξέα και πεπτικά ένζυμα για να διασπάσει την τροφή.
Όταν γεμίσει με φαγητό, στέλνει μηνύματα στον εγκέφαλο για να τον ενημερώσει πως πρέπει να ενεργοποιηθεί το αίσθημα του κορεσμού της πείνας και να πάψουμε να τρώμε.
Σε αυτό ακριβώς το σημείο εγείρονται δύο ζητήματα. Το πρώτο είναι ότι ο ίδιος ο εγκέφαλος έχει την ικανότητα να παρακάμπτει το μήνυμα του κορεσμού σε εξαιρετικές περιστάσεις και το να βλέπει μπροστά του άφθονο φαγητό μετά από μία περίοδο στέρησης, όπως είναι η νηστεία, σαφέστατα αποτελεί τέτοια περίσταση.
«Μελέτες δείχνουν ότι η μεγάλη ποικιλία της τροφής στα εορταστικά τραπέζια τείνει να αυξάνει την πρόσληψή της, επειδή παρακάμπτεται το μήνυμα του κορεσμού», λέει ο δρ Χάρλεϊ.
Το δεύτερο πρόβλημα είναι η ταχύτητα. Εάν τρώμε πολύ γρήγορα (επίσης συνηθισμένο μετά τη νηστεία), πάλι παρακάμπτουμε τον μηχανισμό του κορεσμού, αν και με διαφορετικό τρόπο, κατά τον δρ Ίαν ΜακΝτόναλντ, καθηγητή Μεταβολικής Φυσιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Νότιγχαμ.
«Χρειάζονται 20 λεπτά από την στιγμή που αρχίζουμε να τρώμε για να φτάσει το μήνυμα κορεσμού της πείνας στον εγκέφαλο», εξηγεί. «Επομένως, εάν κάποιος τρώει βιαστικά, θα έχει καταναλώσει μεγάλες ποσότητες τροφής πολύ πριν νιώσει χορτάτος».
Όταν με τα πολλά αποφασίσει το στομάχι ότι χόρτασε, η τροφή είναι πια διαλυμένη σε κομματάκια μεγέθους δύο έως τριών χιλιοστών, ώστε να μπορούν να οδηγηθούν από το στομάχι στο λεπτό έντερο. Καθώς αδειάζει το στομάχι από το περιεχόμενό του, αρχίζει να συσπάται και να ανακτά τον τόνο του.
Το πρόβλημα είναι ότι τα πολλά λιπαρά εμποδίζουν την κένωση του στομάχου, διότι η πέψη τους είναι πιο δύσκολη, κατά τον δρ Κουέμερλε.
Αυτό επιβραδύνει γενικότερα τη διαδικασία της πέψης, διότι αν δεν φτάσει το φαγητό στο λεπτό έντερο, δεν εκπέμπονται τα απαιτούμενα μηνύματα για την απελευθέρωση ενζύμων από το πάγκρεας και τη χοληδόχο κύστη (βρίσκεται στο ήπαρ) που θα συμβάλλουν στην ολοκλήρωσή της (τα ένζυμα αυτά είναι απαραίτητα λ.χ. για την πέψη των υδατανθράκων και των πρωτεϊνών).
Με άλλα λόγια, η ικανότητα του στομάχου να επεξεργαστεί αποτελεσματικά το περιεχόμενό του εξαρτάται από το πόση μαγειρίτσα, αυγά, βούτυρο και κρέας θα φάμε.
Όταν αυτά βρίσκονται σε αυξημένες ποσότητες, συσσωρεύεται η τροφή στο στομάχι, προκαλώντας προβλήματα όπως η δυσπεψία και τα φουσκώματα, που μοιραία σχεδόν οδηγούν σε ερυγή (έτσι λέγεται επιστημονικά το ρέψιμο), η οποία είναι ένας μηχανισμός με τον οποίο προσπαθεί το στομάχι να ανακουφιστεί από την πίεση που νιώθει.
Αν, εξάλλου, η κατανάλωση της τροφής έχει γίνει λαίμαργα, μαζί με το φαγητό καταπίνουμε και αέρα, με συνέπεια περισσότερες ερυγές, μετεωρισμό (αέρια) και γενική δυσφορία στην κοιλιά, σύμφωνα τον δρ Ντέιβιντ Φόρκαστ, γαστρεντερολόγο στο Νοσοκομείο St Mark’s του Λονδίνου.
Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, όταν τρώμε πολύ γρήγορα, αυξάνεται και ο κίνδυνος να εκδηλώσουμε γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (τις γνωστές μας «καούρες»), σύμφωνα με μελέτη του Ιατρικού Πανεπιστημίου της Νότιας Καρολίνας (MUSC).
Όπως είχε δείξει η μελέτη, η κατανάλωση ενός γεύματος των 690 θερμίδων μέσα σε 5 λεπτά αντί για 30’, συνοδεύεται από αύξηση κατά 50% στα επεισόδια γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης, επειδή «υπερφορτώνεται» το στομάχι.
Και το... κερασάκι στην τούρτα: το πολύ αλκοόλ (από τρία ποτηράκια κρασί και πάνω) μπορεί να επιβαρύνει προϋπάρχοντα προβλήματα, όπως η χολοκυστοπάθεια («πέτρες» ή «λάσπη» στη χολή), η γαστρίτιδα, το έλκος, η οισοφαγίτιδα, τα εκκολπώματα και οι κολίτιδες στο παχύ έντερο.
Ακόμα, όμως, και πολύ νερό ή αναψυκτικά να πιει κάποιος πολύ γρήγορα, μπορεί να νιώσει «φούσκωμα» και να εκδηλώσει ερυγές και γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, προειδοποιεί η δρ Σούζαν Σάιρεφς, ειδική σε θέματα ενυδάτωσης από το Πανεπιστήμιο Loughborough, στην Αγγλία.
Πως μπορεί κάποιος να προστατευθεί απ’ όλα αυτά; Η διαιτολόγος-διατροφολόγος Αστερία Σταματάκη, Msc στην Κλινική διατροφή δίνει τις εξής συμβουλές:
Το βράδυ της Ανάστασης περιορισθείτε σε ένα πιάτο μαγειρίτσα και σαλάτα. Η μαγειρίτσα με εντόσθια, ρύζι, αυγά, μαρούλι και κρεμμυδάκια αποδίδει έως και 580 θερμίδες και 36 γραμμάρια λιπαρών ανά μερίδα.
Για να κάνετε τη μαγειρίτσα πιο ελαφριά, μειώστε ή αφαιρέστε τα αυγά ή προσθέστε περισσότερα ασπράδια και μειώστε τους κρόκους. Προσθέστε επίσης αρκετά λαχανικά, διότι οι φυτικές ίνες διευκολύνουν την αποβολή του λίπους.
Προτιμήστε το κατσίκι από το αρνί. Μία μερίδα αρνί στη σούβλα και μάλιστα μπούτι αποδίδει 376 θερμίδες, ενώ μια μερίδα κατσίκι αποδίδει 258 θερμίδες. Το κατσικάκι έχει λιγότερα ολικά λιπαρά αλλά και κορεσμένα λιπαρά από το αρνί, ενώ στα συγκεκριμένα κρέατα το στήθος έχει περισσότερο λίπος από το μπούτι.
Προσπαθήστε να αποφύγετε την πέτσα από το αρνί και το κατσίκι, γιατί ανεβάζει το θερμιδικό περιεχόμενο καθώς και τα κορεσμένα λιπαρά οξέα.
Μην το παρακάνετε με τα αυγά. Κάθε αυγό παρέχει 75-80 θερμίδες και 5 γραμμάρια λίπους, επομένως μην υπερβαίνετε τα τέσσερα την εβδομάδα.
Αν θέλετε να φάτε και κάποιο άλλο κρεατικό, προτιμήστε το κοκορέτσι (μία μερίδα έχει γύρω στις 180 θερμίδες) που είναι ψητό αντί για τα τηγανητά συκωτάκια και «γλυκάδια» που περιέχουν πάρα πολλά λίπη και θερμίδες. Ωστόσο, φάτε μικρή ποσότητα διότι έχει πολλή χοληστερόλη (400-450 mg ανά 100 γρ.) και συνοδεύστε το με πράσινη σαλάτα που θα διευκολύνει την αποβολή της.
Περιορισθείτε σε μία φέτα τσουρέκι και ένα πασχαλινό κουλουράκι για πρωινό. Τα 70 γρ. τσουρέκι έχουν έως 200 θερμίδες, το ένα κουλουράκι 180-220 θερμίδες, ενώ και τα δύο περιέχουν πολλά λιπαρά. Συνοδέψτε τα με ένα ποτήρι φυσικό χυμό ή άπαχο γάλα.
Προσοχή στα σοκολατένια αυγά. Περιέχουν πολλή ζάχαρη και κορεσμένα λιπαρά, καθώς και μπόλικες θερμίδες (ένα μεσαίο παρέχει γύρω στις 530).
Μην βάζετε πολύ αλάτι και πρόσθετα λίπη στα φαγητά σας.
Μην τσιμπολογάτε στη διάρκεια της προετοιμασίας του φαγητού. Να φάτε «μια κι έξω», καθιστοί στο τραπέζι, μασώντας αργά το φαγητό σας και πίνοντας με αργό ρυθμό τα ροφήματα.
Αν πάσχετε από χρόνιο πρόβλημα υγείας, συμβουλευθείτε τον γιατρό σας για ειδικούς περιορισμούς στην πασχαλινή διατροφή.
