Κατά την τελευταία ακρόασή του στο δικαστήριο την Πέμπτη, ο Αλεξέι Ναβάλνι έδειχνε αδύναμος. Εμφανίστηκε μέσω βιντεοκλήσης, με κοντοξυρισμένο και αδυνατισμένο πρόσωπο και η εμφάνισή του αντανακλούσε τα χρόνια στη φυλακή που σημαδεύτηκαν από καταγγελίες για συστηματική κακοποίηση.
Ωστόσο όπως γράφει ο Guardian το μυαλό του εξέπληξε τους πάντες. Διαπνεόμενος από μια βαριά δόση ειρωνείας και χιούμορ, χαρακτηριστικό γνώρισμα του ηγέτη της αντιπολίτευσης, ο Ναβάλνι αστειεύτηκε με τους δημοσιογράφους και κατηγόρησε τις αρχές.
Ο Ναβάλνι ζήτησε ειρωνικά από τον δικαστή μέρος του «τεράστιου μισθού» του. «Επειδή μου τελειώνουν τα χρήματα χάρη στις αποφάσεις σας», είπε ο Ναβάλνι, αναφερόμενος στα πολυάριθμα πρόστιμα που του επιβλήθηκαν.
Πέθανε την επόμενη ημέρα
Την επόμενη ημέρα, οι ρωσικές αρχές ανακοίνωσαν ότι πέθανε σε φυλακή υψίστης ασφαλείας στον μακρινό βορρά της χώρας. Ο θάνατός του, αν επιβεβαιωθεί, θα θεωρηθεί ως το τελευταίο κεφάλαιο σε αυτό που μοιάζει με συστηματική προσπάθεια του Κρεμλίνου να φιμώσει το πιο ηχηρό και εξέχον αγκάθι στο πλευρό της ρωσικής κυβέρνησης.
Από τις διαδηλώσεις στη δηλητηρίαση και τη φυλακή
Για χρόνια, ο Ναβάλνι παρενοχλούνταν, εκφοβίζονταν και φυλακίζονταν καθώς η προβολή του στη Ρωσία αυξανόταν. Το 2017, ένας γιατρός του είπε ότι είχε χάσει το 80% της όρασης από το ένα μάτι μετά από χημικό έγκαυμα που υπέστη όταν ένας δράστης του έριξε ένα πράσινο υγρό στο πρόσωπό του.
Αλλά αυτές οι επιθέσεις έμοιαζαν με παιδικό παιχνίδι, όταν το 2020 επέζησε από ένα περίτεχνο σχέδιο της FSB να τον δηλητηριάσει με novichok της σοβιετικής εποχής. Ο Ναβάλνι σύντομα αισθάνθηκε αδιαθεσία αφού επιβιβάστηκε σε αεροπλάνο στη σιβηρική πόλη Τομσκ για την πτήση επιστροφής στη Μόσχα.
Η αλλαγή στην κατάστασή του ήταν ξαφνική και βίαιη. Ο Ναβάλνι πήγε στην τουαλέτα στο πίσω μέρος του αεροπλάνου. Δεν ξαναβγήκε, αντίθετα κατέρρευσε. Βίντεο δείχνει το πλήρωμα να τρέχει προς το μέρος του. Οι επιβάτες περιέγραψαν βλοσυρά, ζωώδη ουρλιαχτά πόνου. Μια μη εξουσιοδοτημένη, επί τόπου απόφαση του πιλότου να εκτρέψει το αεροπλάνο σε μια κοντινή πόλη, όπου του παρασχέθηκε επείγουσα περίθαλψη, φαίνεται ότι του έσωσε τη ζωή.
Μετά τη δηλητηρίαση ακολούθησε ένας μακρύς και αβέβαιος δρόμος ανάρρωσης στην Ευρώπη. Βήμα προς βήμα ο Ναβάλνι δυνάμωσε. Άρχισε να περπατάει και να αναγνωρίζει τους ανθρώπους. Σύντομα οι Γερμανοί γιατροί επιβεβαίωσαν ότι είχε δηλητηριαστεί με έναν νευροπαραλυτικό παράγοντα της οικογένειας novichok.
Αλλά ενώ ο Ναβάλνι επέζησε από την πρώτη απόπειρα κατά της ζωής του, αυτή θα σηματοδοτούσε την έναρξη μιας ζοφερής σειράς καταστολών που θα οδηγούσε τελικά στο θάνατό του.
Αντίστροφη μέτρηση για τον θάνατό του
Πέντε μήνες αφότου έπεσε θύμα της επιχείρησης της FSB, αποφάσισε να επιστρέψει στην πατρίδα του, διακινδυνεύοντας την ελευθερία του για να προκαλέσει ευθέως το Κρεμλίνο. Ήταν εξαρχής προφανές ότι η επιστροφή του δεν θα εκτιμούνταν από το Κρεμλίνο.
Το αεροπλάνο του Ναβάλνι προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο Σερεμέτιεβο της Μόσχας, το οποίο εκτράπηκε από τον αρχικό προορισμό του, το αεροδρόμιο Βνούκοβο, όπου τον περίμεναν εκατοντάδες υποστηρικτές και ΜΜΕ. Ο ίδιος όμως ήταν ευδιάθετος. «Τι κακό μπορεί να μου συμβεί μέσα στη Ρωσία;», αστειεύτηκε στο αεροπλάνο, λέγοντας στους δημοσιογράφους: «Δεν θα μπορέσουμε να απογειωθούμε αν δεν καθίσετε».
Ο Ναβάλνι αποχαιρέτησε με ένα φιλί τη σύζυγό του, Γιούλια, καθώς συνελήφθη κατά την άφιξή του στη Μόσχα. Θα ήταν η τελευταία φορά που οι δυο τους θα κρατούσαν ο ένας τον άλλον αγκαλιά. Σύντομα ένα δικαστήριο του επέβαλε ποινή φυλάκισης τρεισήμισι ετών, την οποία θα ακολουθούσαν όλο και περισσότερες ποινές. Κατά τη στιγμή του θανάτου του, ο Ναβάλνι επρόκειτο να εκτίσει σωρευτικά τρεις δεκαετίες στη φυλακή. Έγινε σαφές ότι θα έμενε στη φυλακή όσο ο Πούτιν παρέμενε στην εξουσία.
Ο εφιάλτης στη φυλακή
Στη φυλακή, ο πιο διάσημος ηγέτης της ρωσικής αντιπολίτευσης αντιμετώπισε μερικές από τις χειρότερες υπερβολές του ρωσικού σωφρονιστικού συστήματος. Είπε ότι το Κρεμλίνο ήθελε να τον σπάσει, ως τιμωρία για να μείνει ζωντανός.
Ο Ναβάλνι ξεκίνησε απεργία πείνας μετά την άρνηση επείγουσας ιατρικής περίθαλψης στη φυλακή. Είπε ότι οι αρχές τον υπέβαλαν σε ψυχολογική πίεση και στέρηση ύπνου, αναθέτοντας λεπτομερώς σε έναν συγκρατούμενό του να τον ξυπνάει κάθε ώρα με το πρόσχημα να βεβαιωθεί ότι δεν είχε αποδράσει.
Σταμάτησε την απεργία πείνας μετά από συμβουλή των γιατρών του, αλλά το μαρτύριό του συνεχίστηκε. Ο Ναβάλνι παραπονέθηκε για μούδιασμα στο ένα πόδι, τόσο έντονο που δεν μπορούσε να το στηρίξει. Αψηφώντας τους προσωπικούς κινδύνους, εκατοντάδες Ρώσοι γιατροί υπέγραψαν ανοιχτές επιστολές ζητώντας από τον Πούτιν να «σταματήσει να κακοποιεί» τον Ναβάλνι στη φυλακή.
Μεγάλο μέρος του χρόνου του στη φυλακή θα περνούσε μόνος του, στο διαβόητο τιμωρητικό κελί απομόνωσης ή ShIzo, για μικρές παραβάσεις των κανόνων της φυλακής ή χωρίς καμία εξήγηση. Τον περασμένο Απρίλιο οι ανησυχίες αυξήθηκαν όταν ο Ναβάλνι άρχισε να αντιμετωπίζει σοβαρούς πόνους στο στομάχι, οι οποίοι, σύμφωνα με τους συμμάχους του, θα μπορούσαν να είναι αποτέλεσμα δηλητηρίου βραδείας δράσης.
Ο Shaveddinov αποκάλεσε τη μη παροχή περίθαλψης απόπειρα δολοφονίας σε αργή κίνηση από τη ρωσική κυβέρνηση.
Τελικός προορισμός ο «Πολικός Λύκος»
Τον Δεκέμβριο, ο Ναβάλνι εξαφανίστηκε από το προσκήνιο, προκαλώντας νέους φόβους για την υγεία του. Το πού βρισκόταν ήταν άγνωστο για σχεδόν τρεις εβδομάδες, προτού οι σύμμαχοί του τον εντοπίσουν σε μια απομακρυσμένη αποικία φυλακών στον μακρινό βορρά της Ρωσίας.
Ο τελικός προορισμός του Ναβάλνι θα ήταν η φυλακή υψίστης ασφαλείας Kharp. Ακόμη και για τα ρωσικά δεδομένα, η φυλακή με την ονομασία «Πολικός Λύκος» της εποχής του Γκούλαγκ ήταν σκληρή.
Περιτριγυρισμένος από βουνά και τούνδρα, με παγωμένους σκοτεινούς χειμώνες που έδιναν τη θέση τους σε σύντομα, γεμάτα κουνούπια καλοκαίρια, ο Ναβάλνι ήταν ουσιαστικά αποκομμένος από τον έξω κόσμο. Αλλά παρέμεινε θετικός, διασκεδάζοντας τη ζοφερή δοκιμασία του. «Είμαι ακόμα σε καλή διάθεση, όπως αρμόζει σε έναν Άγιο Βασίλη», είπε, αναφερόμενος στο χειμερινό του ντύσιμο, που αποτελείται από γούνινο παλτό και γούνινο σκούφο, καθώς και στη γενειάδα που άφησε κατά τη διάρκεια της μεταφοράς του.
Όμως οι σύμμαχοί του εξέφρασαν σοβαρές ανησυχίες για τις σκληρές συνθήκες που θα αντιμετώπιζε το ήδη εύθραυστο σώμα του. «Αυτή η φυλακή θα είναι πολύ χειρότερη από την προηγούμενη», προειδοποίησε η εκπρόσωπός του Kira Yarmysh.
Το τελευταίο του γράμμα
Ο Ναβάλνι φάνηκε να επιμένει. Το τελευταίο του γράμμα, που διαβιβάστηκε στους δικηγόρους του την ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου, ήταν αφιερωμένο στη Γιούλια. «Μωρό μου, ανάμεσά μας υπάρχουν πόλεις, φώτα απογείωσης αεροδρομίων, μπλε χιονοθύελλες και χιλιάδες χιλιόμετρα. Αλλά νιώθω ότι είσαι κοντά μου κάθε δευτερόλεπτο και σε αγαπώ με όλη μου τη δύναμη».
Ο Ναβάλνι ετοίμασε ένα μήνυμα για την περίπτωση του χειρότερου σεναρίου. Λίγο πριν πετάξει για τη Μόσχα τον Ιανουάριο του 2021, ρωτήθηκε τι θα έλεγε στον ρωσικό λαό αν σκοτωνόταν.
«Το μήνυμά μου για την κατάσταση αν σκοτωθώ είναι πολύ απλό: μην το βάζετε κάτω».
