«Καίνε κόσμο» τα μετρητά, αλλά «καίνε» και τα νέα τραπεζικά μέσα πληρωμής που μπαίνουν στην καθημερινότητα νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Η κυβέρνηση δηλώνει αποφασισμένη να δώσει λύσεις στο αιώνιο πρόβλημα της φοροδιαφυγής. Καλείται όμως να λάβει και δύσκολες αποφάσεις, που την φέρνουν απέναντι με συμφέροντα, συνήθειες και νοοτροπίες.
Ανάμεσα στα νέα μέτωπα που άνοιξε η κυβέρνηση με ελεύθερους επαγγελματίες, κυκλώματα λαθρεμπόρων κλπ, με το νέο φορολογικό νομοσχέδιο έρχονται να προστεθούν:
· από τις αρχές του 2024, η πλήρης απαγόρευση χρήση μετρητών σε συναλλαγές άνω των 500 ευρώ: με τη νέα διάταξη, θα πληρώνουν πρόστιμο όσο το διπλάσιο της συναλλαγής, όσοι δέχονται πληρωμές με μετρητά πάνω από το όριο αυτό. Αν δηλαδή επιχειρήσεις ή επαγγελματίες δεχθούν από πελάτη χίλια ευρώ μετρητά, θα χάνουν 2.000 ευρώ!
· από την άνοιξη του 2024, στη θέση των μετρητών θα μπουν «POS παντού». Και σε κάθε πληρωμή με κάρτα, θα «κτυπάει» αυτομάτως απόδειξη στην ταμειακή του καταστήματος, αλλά και «καμπανάκι» στην ΑΑΔΕ τι και πώς πληρώθηκε με κάρτα.
· τέλη του 2024 (σε ένα χρόνο από σήμερα) θα γίνονται υποχρεωτικά δεκτές οι πληρωμές με κινητά και QR code, με το νέο σύστημα IRIS. Αν και οι πληρωμές αυτές δεν βαρύνονται με καμία τραπεζική προμήθεια έως τα 500 ευρώ, απαιτούν χρόνο για εξοικείωση. Και το πρόβλημα είναι όπως και τα μετρητά, οι «άμεσες συναλλαγές» μέσω IRIS δεν «περνάνε» από POS. Και έτσι, δεν θα εκδίδεται αυτόματα η απόδειξη όπως με τις κάρτες, μέχρι τουλάχιστον να διασυνδεθούν όλα τα συστήματα αυτά μεταξύ τους και με την εφορία.
Ανταγωνιστές μετρητών… και μεταξύ τους
Η αύξηση του προστίμου για χρήσης μετρητών σε συναλλαγές άνω των 500 ευρώ, σε ποσό διπλάσιο της συναλλαγής, κρίθηκε αναγκαία διότι το πρόστιμο των 100 ευρώ δεν απέτρεπε πολλούς από το να προτιμούν να πληρωθούν με μετρητά.
Παρόλα αυτά, οι κάρτες και τα POS κερδίζουν συνεχώς έδαφος στη χώρα μας. Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, οι πληρωμές με κάρτες στην Ελλάδα (ιδιαίτερα μετά τα capital controls του 2015 και την πανδημία του 2020) συνεχίζουν σημειώνουν μεγάλη πρόοδο: η μέση αξία ανά συναλλαγή με κάρτες, έχει πέσει αρκετά κάτω από τα 50 ευρώ (στα 46 ευρώ στο α΄εξάμηνο του 2023, από 48 ευρώ το β΄ εξάμηνο του 2022 και πάνω από 50 το 2021).
«Άλμα» κάνει η χρήση κάρτας και στην Ευρώπη: μέσα μόλις στους έξι τελευταίους μήνες του 2022, στην Ευρωζώνη οι πληρωμές με κάρτες αυξήθηκαν 14,3% (έναντι του α’ εξαμήνου), η αξία των πληρωμών έφτασε στο 1,5 τρισ. ευρώ και ο αριθμός των καρτών αυξήθηκε 3,8% (στα 705 εκατομμύρια κάρτες). Αυτό σημαίνει ότι οι κάτοικοι της Ευρωζώνης είχαν κατά μέσο όρο 2 κάρτες και η μέση αξία ανά συναλλαγή που που έκαναν, ανήλθε σε 41 ευρώ.
Και όχι μόνο αυτό: οι συσκευές POS αυξάνονται συνεχώς σε όλη την Ευρωζώνη και η ΕΚΤ «ερευνά» γιατί οι συσκευές καταγράφουν τόσο μεγάλη αύξηση (+7,7%) σε έξι μήνες, ενώ την ίδια στιγμή τα ΑΤΜ που δίνουν μετρητά «κλείνουν» και ο αριθμός τους μειώθηκε κατά 2,8%.
«Σφήνα» το IRIS
Πάνω από τις μισές συναλλαγές με κάρτες στην Ευρώπη (τα 19 από τα 36 δισ. πληρωμές στο β΄ εξάμ 2022) γίνονται πλέον ανέπαφα, ενώ αυξάνονται και οι πληρωμές με «έξυπνα» κινητό ή ρολόι (smartwatch).
Η τάση που γίνεται συνήθεια πλέον έτσι, είναι να μην αγγίζουν όλο και περισσότεροι τις πλαστικές κάρτες. Πανευρωπαϊκά οι πληρωμές με άμεσες χρεώσεις (direct debits) αυξήθηκαν 14,4% στα 4,4 τρισ. ευρώ, ενώ οι πληρωμές με ηλεκτρονικό χρήμα (e-money payments) αυξήθηκαν 12,2% στα 0,3 δισ. ευρώ.
Και κάπου εκεί έρχεται να μπει «σφήνα» το σύστημα IRIS, που παρακάμπτει χρεώσεις και POS (αλλά και παρόχους συσκευών ή υπηρεσιών ηλεκτρονικών πληρωμών) αφού τα λεφτά περνάνε κατευθείαν «από κινητό σε κινητό» ή, για την ακρίβεια, από τη μια τράπεζα στην άλλη, χωρίς πια να χρειάζονται «μηχανάκια» POS κλπ.
Οι άμεσες πληρωμές με το σύστημα IRIS είναι πολύ πιο φτηνές, και ειδικά σε σχέση με τα εμβάσματα, που πάντως διατηρούν τη μερίδα του λέοντος πανευρωπαϊκά στις ηλεκτρονικές συναλλαγές (το 93,5% όλων των πληρωμών χωρίς μετρητά αντιστοιχεί στα credit transfers).
Στην Έκθεσή της για την Χρηματοπιστωτική Σταθερότητα, η ΤτΕ συστήνει μια ισορροπημένη λύση ανάμεσα στα τρία (ανταγωνιστικά και μεταξύ τους) τραπεζικά συστήματα πληρωμών:
α) επέκταση της χρήσης φορητών μηχανών διενέργειας συναλλαγών (POS) σε περισσότερες οικονομικές δραστηριότητες
β) την παροχή κινήτρων για πληρωμές μέσω χρεωστικών καρτών
γ) παροχή κινήτρων για πληρωμές μέσω τραπεζών (εμβάσματα και άμεσες συναλλαγές IRIS).
