Θα ήταν εύκολο να υποτιμήσει κανείς τον Βαλέρι Ζαλούζνι. Όταν δεν φοράει στολή, ο στρατηγός προτιμάει μακό μπλουζάκια και βερμούδες που ταιριάζουν με το χαλαρό χιούμορ του.
Με αυτές τις αναφορές ξεκινάει το μακροσκελές - αφιέρωμα του περιοδικού TIME στον άνθρωπο που έμελλε να γίνει ο στρατηγός της αντεπίθεσης της Ουκρανίας έναντι στη ρωσική εισβολή. Ο λόγος για τον Βαλερί Ζαλούζνι, τον αρχηγό των ουκρανικών Ενόπλων Δυνάμεων ο οποίος φιλοξενείται στο εξώφυλλο του τεύχους που κυκλοφορεί στις 10 Οκτωβρίου.
Όταν ο Ζαλούζνι άκουσε για πρώτη φορά από βοηθούς του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι στα τέλη Ιουλίου 2021 ότι θα ήταν εκείνος που θα ηγείτο των Ενόπλων Δυνάμεων της χώρας, περιέγραψε στο Time ότι η αντίδρασή του περικλειόταν σε δύο λέξεις. «Τι εννοείς;». Ο 50χρονος στρατιωτικός ένιωσε σαν να δέχθηκε γροθιές «όχι μόνο κάτω από τη ζώνη, αλλά κατευθείαν σε νοκ-άουτ». Στο κάτω – κάτω ούτε Τζορτζ Πάτον ούτε Ντάγκλας ΜακΆρθουρ ήταν. Όπως, γράφει το άρθρο του TIME, ;όταν γραφτεί η ιστορία του πολέμου στην Ουκρανία δεν αποκλείεται ο Ζαλούζνι να φιλξενηθεί σε αυτή με έναν εξέχοντα ρόλο.
Πρόκειται για έναν από τους υψηλόβαθμους αξιωματικούς της Ουκρανίας που ξόδεψαν χρόνια και χρόνια προκειμένου να μεταμορφώσουν τον ουκρανικό στρατό από ένα αδέξιο σοβιετικό μοντέλο σε μια σύγχρονη μαχητική μηχανή. «Ψημένος» από την πολυετή μάχη με τη Ρωσία στο ανατολικό μέτωπο, ο Ζαλούζνι ανήκε σε μια νέα γενιά Ουκρανών ηγετών που έμαθαν να είναι ευέλικτοι και να αναθέτουν αποφάσεις επί του πεδίου.
Η επίμονη προετοιμασία του ενόψει της εισβολής και οι έξυπνες τακτικές που χρησιμοποίησε στο πεδίο της μάχης, κατά τις πρώτες φάσεις του πολέμου, βοήθησαν το ουκρανικό έθνος να αποκρούσει την ρωσική επίθεση.
«Ο Ζαλούζνι αναδείχθηκε ως εκείνο το στρατιωτικό μυαλό που χρειαζόταν η χώρα του», έγραφε ο Αμερικανός στρατηγός Μαρκ Μίλι για το TIME τον περασμένο Μάιο, περιγράφοντας τον Ουκρανό ομόλογό του. «Η ηγεσία του έδωσε τη δυνατότητα στις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις να προσαρμοστούν γρήγορα με πρωτοβουλία στο πεδίο της μάχης κατά των Ρώσων», συμπλήρωνε ο Αμερικανός αξιωματούχος.
Ωστόσο τώρα βλέπουμε ότι υπάρχει μία σαφής στροφή προς όφελος της Ουκρανίας. Στα μεγαλύτερα κέρδη του Κιέβου από την έναρξη του πολέμου τον Φεβρουάριο, είναι η κεραυνοβόλος αντεπίθεση στα βορειοανατολικά της χώρας στις αρχές Σεπτεμβρίου που κατέπληξε τα ρωσικά στρατεύματα, τα οποία τράπηκαν σε άτακτη φυγή και παραχώρησαν τεράστιες εκτάσεις κατεχόμενων εδαφών.
Σε συνδυασμό με μια δεύτερη επιχείρηση στο νότο, οι ουκρανικές δυνάμεις λένε ότι ανέκτησαν περισσότερα από 6.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα από τον ρωσικό έλεγχο σε λιγότερο από δύο εβδομάδες, απελευθερώνοντας δεκάδες πόλεις και αποκόπτοντας τις γραμμές ανεφοδιασμού του εχθρού.
Το επιδέξιο παιχνίδι εσφαλμένης κατεύθυνσης του ουκρανικού στρατού, που διαλαλούσε μια αντεπίθεση στο νότο πριν επιτεθεί στα βορειοανατολικά, κατέλαβε τη Ρωσία εξαπίνης. Και επικύρωσε τα επιχειρήματα των Ουκρανών ότι η συνεργασία των μυστικών υπηρεσιών και τα δισεκατομμύρια δολάρια σε όπλα και υλικό που προμήθευαν οι δυτικοί σύμμαχοι θα έφερναν αποτέλεσμα στο πεδίο της μάχης.
Οι ξαφνικές νίκες ήρθαν σε ένα κρίσιμο σημείο του σκληρού πολέμου φθοράς και ενώ διάφοροι σκεπτικιστές είχαν αρχίσει να αμφιβάλλουν εάν η Ουκρανία θα μπορούσε να αντέξει έναν παρατεταμένο πόλεμο. Η δραματική αντεπίθεση προκάλεσε τριγμούς στη Μόσχα, αναγκάζοντας τους προπαγανδιστές του Κρεμλίνου να παραδεχτούν την οπισθοχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων και να αυξήσουν τις στρατιωτικές και πολιτικές πιέσεις στον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν.
Στις 21 Σεπτεμβρίου η Μόσχα απάντησε ανακοινώνοντας την πρώτη μαζική επιστράτευση μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μια μερική κινητοποίηση έως και 300.000 πολιτών. Πλέον τόσο Ουκρανοί όσο και Αμερικανοί αξιωματούχοι πιστεύου ότι ο πόλεμος θα είναι πιο μεγάλος και πιο αιματηρός από ό,τι οι περισσότεροι εκτιμούσαν. Ο Πούτιν έχει δείξει ότι είναι πρόθυμος να θυσιάσει τα στρατεύματά του και να διαπράξει φρικαλεότητες για να εξουθενώσει τον αντίπαλό του.
«Η πρόσφατη ουκρανική επίθεση μπορεί να είναι ένα σημείο καμπής, αλλά δεν είναι το αποφασιστικό πλήγμα. «Εκ των υστέρων, θα το δούμε αυτό σαν τη Naytmax;ia του Μίντγουεϊ», εκτιμά από την πλευρά του ο Νταν Ράις, βετεράνος στρατιωτικός των ΗΠΑ, ηγετικό στέλεχος στο West Point και ειδικός σύμβουλος του Ζαλούζνι, αναφερόμενος στην κομβική σύγκρουση του 1942, τρία χρόνια πριν από τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ομως ο Ο Ζαλούζνι δεν είναι παρά μόνον ένας από τους πολλούς Ουκρανούς που είναι υπεύθυνοι για την ισχύ και την πρόοδο του στρατού του ουκρανικού έθνους.
Άλλοι βασικοί αξιωματικοί είναι ο στρατηγός Oleksandr Syrskyi, ο διοικητής των χερσαίων δυνάμεων της Ουκρανίας, ο οποίος ηγήθηκε της άμυνας του Κιέβου και, πιο πρόσφατα, της αντεπίθεσης στα ανατολικά, και ο Kyrylo Budanov, επικεφαλής της στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών της Ουκρανίας. Αλλά μετά τον πρόεδρο, ήταν ο Ζαλούζνι που έγινε το πρόσωπο του πολέμου.
Η εικόνα του «Σιδερένιου Στρατηγού» κυριαρχεί στα social media
Ο Ουκρανός αρχιστράτηγος αποτελεί γνώριμη φιγούρα για τα ουκρανικά social media. Μάλιστα μία φωτογραφία του η οποία έχει γίνει viral τον απεικονίζει να γονατίζει μπροστά στη μητέρα ενός από τους στρατιώτες του, με το κεφάλι σκυμμένο με θλίψη μπροστά σε ένα φέρετρο. Σε μια άλλη φωτογραφία εμφανίζεται να χαμογελά καθώς δίνει το παρών στο γάμο ενός στρατιώτη του.
Σε ένα βίντεο του Tik Tok υπάρχει ένα χιουμοριστικό σχόλειο που λέει πως «όταν ο Ζαλούζνι μπαίνει σε ένα σκοτεινό δωμάτιο, δεν ανάβει το φως, σβήνει το σκοτάδι», αστειεύεται ένα viral βίντεο του TikTok. Παρόλα αυτά είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς πού θα πάει ο πόλεμος ή τον ρόλο που θα παίξει στο τέλος ο Ζαλούζνι. Αλλά ίσως για πρώτη φορά, φαίνεται τώρα πιθανό ότι ο στρατός που διοικεί μπορεί να πετύχει τη νίκη έναντι των Ρώσων.
Πώς έμαθε για τον πόλεμο
Ο Ζαλούζνι βρισκόταν στο πάρτι γενεθλίων της γυναίκας του, πίνοντας μια μπύρα. Τότε βγήκε έξω προκειμένου να κάνει ένα τηλέφωνο και έτσι ενημερώθηκε για τη νέα του αποστολή. Σημειώνεται πως ο βαθμός αλλά και το ανάστημα του 48χρονου στρατηγού εκείνη την εποχή ήταν πολύ πιο κάτω από τη θέση που του πρόσφερε ο Ζελένσκι.
Ο ανώτατος διοικητής των ουκρανικών Ενόπλων Δυνάμεων είναι ο κορυφαίος στρατιωτικός τίτλος του έθνους, τον οποίο ξεπερνά μόνο ο ίδιος ο πρόεδρος. Όπως λέει ο ίδιος όταν ενημερώθηκε για την ανάληψη των νέων του καθηκόντων αισθάνθηκε ότι είχε ίλιγγο. «Συχνά κοιτάζω πίσω κι αναρωτιέμαι: Πώς μπήκα σε αυτό;», ανέφερε ο Ζαλούζνι μιλώντας στο TIME τον περασμένο Ιούνιο.
Η επιλογή του για κάποιους φάνηκε ότι ήταν βιαστική. Ενώ είχε κερδίσει τη φήμη του επιθετικού και φιλόδοξου διοικητή, ο Ζαλούζνι θεωρούνταν επίσης λίγο «φαιδρός», περισσότερο γνωστός για τους αστεϊσμούς με τα στρατεύματά του παρά για την πειθαρχία του.
Ονειρευόταν να γίνει κωμικός
Ο Ουκρανός στρατηγός γεννήθηκε το 1973 σε μία σοβιετική στρατιωτική φρουρά στα βόρεια της Ουκρανίας και όπως λέει ο ίδιος το παιδικό του όνειρο ήταν να γίνει κωμικός. Ωστόσο από τη στιγμή που προερχόταν από στρατιωτική οικογένεια κάτι τέτοιο δεν συνέβη ποτέ. Έτσι τη δεκαετία του 90 μπήκε στην ακαδημία της Οδησσού. Τότε ήταν η περίοδος που κατέρρεε η Σοβιετική Ένωση ενώ η Ουκρανία έμπαινε σε κρίση.
Ο Ζαλούζνι ανέβηκε στις τάξεις μαζί μια νέα γενιά αξιωματικών που γεφύρωσε πολύ διαφορετικές εποχές: μεγάλωσε στη Σοβιετική Ουκρανία, αλλά ήταν πρόθυμος να αποβάλει το στρατιωτικό δόγμα της ΕΣΣΔ. Για μια μεταπτυχιακή διατριβή, ο Ζαλούζνι ανέλυσε τη στρατιωτική δομή των ΗΠΑ. Βλέποντας πώς οι ουκρανικές δυνάμεις εξακολουθούσαν να επιβαρύνονται από το σοβιετικό μοντέλο που στηριζόταν σε άκαμπτες, βαριές αποφάσεις, άρχισε να εφαρμόζει αλλαγές παίρνοντας παραδείγματα από τις δυνάμεις των εταίρων των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ.
Ακολούθως εργάστηκε από τη διοίκηση μιας διμοιρίας έως την ηγεσία των δυνάμεων της χώρας στο ανατολικό μέτωπο μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014. Σε αυτόν τον ρόλο, ανέδειξε κατώτερους αξιωματικούς και ενθάρρυνε πιο ευέλικτη λήψη αποφάσεων, δίνοντας εξουσία στους διοικητές επί του πεδίου.
Εν αντιθέσει με τον ρωσικό στρατό, οι λοχίες δεν θα ήταν «αποδιοπομπαίοι τράγοι», αλλά προορίζονταν να δημιουργήσουν μια δεξαμενή στρατιωτικών ταλέντων, είπε σε μια συνέντευξη του 2020 που δημοσιεύτηκε από το ουκρανικό υπουργείο Άμυνας. «Δεν υπάρχει επιστροφή», είπε, «στον στρατό του 2013».
Αλλά ο Ζαλούζνι σεβόταν και θαύμαζε τους θεσμούς των Ρώσων ομολόγων του. Στο γραφείο του φυλάσσει τα συγκεντρωμένα έργα του στρατηγού Valery Gerasimov, αρχηγού των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων, ο οποίος είναι 17 χρόνια μεγαλύτερός του. «Μεγάλωσα με το ρωσικό στρατιωτικό δόγμα και εξακολουθώ να πιστεύω ότι η επιστήμη του πολέμου βρίσκεται όλη στη Ρωσία», λέει ο Ζαλούζνι. «Έμαθα από τον Γερασίμοφ. Διάβασα όλα όσα έγραψε … Είναι ο πιο έξυπνος και οι προσδοκίες μου από αυτόν ήταν τεράστιες», επισημαίνει.
Όταν ο Ζελένσκι ανέλαβε τα καθήκοντά του το 2019, ο πόλεμος στην ανατολική Ουκρανία βρισκόταν ήδη στον πέμπτο χρόνο και ο Ζαλούζνι εκτελούσε καθήκοντα διοικητή στην εμπόλεμη ζώνη. Τότε κλήθηκε να ενημερώσει τον νέο πρόεδρο για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις και τις δομές διοίκησης.
Ήξερε ότι ο Ζελένσκι δεν είχε υπηρετήσει ποτέ στον στρατό και δεν σχεδίαζε να τον διδάξει στις τακτικές λεπτομέρειες του πολέμου. «Δεν χρειάζεται να κατανοεί τις στρατιωτικές υποθέσεις περισσότερο από όσο χρειάζεται να γνωρίζει για την ιατρική ή την κατασκευή γεφυρών», λέει ο Ζαλούζνι. Προς έκπληξή του, ο Ζελένσκι φάνηκε να συμφωνεί.
«Αυτό αποδείχθηκε ότι είναι ένα από τα ισχυρότερα χαρακτηριστικά [του Ζελένσκι]», λέει ο Oleksiy Melnyk, πρώην βοηθός υπουργός Άμυνας της Ουκρανίας. Έχει επιτρέψει στους στρατηγούς του να διευθύνουν «χωρίς άμεση παρέμβαση στις στρατιωτικές επιχειρήσεις».
Η αποτυχημένη επίδειξη του 2020
Το 2020 ο Ζαλούζνι ήταν ο επιβλέπων ενός φιλόδοξου συνόλου στρατιωτικών ασκήσεων που περιελάμβαναν μία δοκιμή του αντιαρματικού πυραύλου Javelin. Με τον Ζελένσκι να παρακολουθεί η επίδειξη απέτυχε με τον Ζαλούζνι να είναι σίγουρος ότι θα ήταν γνωστός στο γραφείο του προέδρου ως «ο χαμένος με τα ελαττωματικά ακόντια».
Παρόλα αυτά ο Ζελένσκι εμφανίστηκε αποφασισμένος να αναζητήσει νέο αίμα για τις Ένοπλες Δυνάμεις. Έτσι λοιπόν το 2021 όταν οι Ρώσοι μετέφεραν άρματα μάχης στα σύνορα και οι Αμερικάνοι προειδοποίησαν ότι η Ουκρανία σύντομα θα μπορούσε να αντιμετωπίσει πλήρη επίθεση αποφάσισε να τον αναβαθμίσει.
Ο Ζαλούζνι θεωρούσε θέμα χρόνου τη ρωσική εισβολή
Μπορεί ο Ζελένσκι να ήταν δύσπιστος με τις αναφορές που έλεγαν ότι επίκειται μαζική ρωσική εισβολή αλλά ο Ζαλούζνι βρισκόταν ανάμεσα σε εκείνους που πίστευαν ότι κάτι τέτοιο ήταν θέμα χρόνου. Λίγες εβδομάδες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του έβαλε σε εφαρμογή βασικές αλλαγές.
Σύμφωνα με το νέο δόγμα οι αξιωματικοί θα ήταν ελεύθεροι να ανταποδώσουν τα πυρά «με όλα τα διαθέσιμα όπλα» εάν δέχονταν επίθεση, χωρίς να χρειάζεται άδεια από ανώτερους διοικητές. «Χρειαζόμασταν να τσακίσουμε την επιθυμία τους να επιτεθούν», λέει ο Ζαλούζνι. «Έπρεπε επίσης να δείξουμε τα δόντια μας», συμπληρώνει.
Στις αρχές Φεβρουαρίου, η πίεση του νέου του ρόλου είχε αρχίσει να φαίνεται. Η έναρξη μιας φιλόδοξης σειράς στρατιωτικών ασκήσεων στις οποίες συμμετείχαν χιλιάδες ουκρανικά στρατεύματα ήταν απογοητευτική, με βασικούς ελιγμούς που είχαν σκοπό να προσομοιώσουν μια ρωσική επίθεση να αποκαλύπτει ρωγμές στην άμυνα της Ουκρανίας.
Κατά την άποψη του Ζαλούζνι, οι ασκήσεις ήταν το κεντρικό στοιχείο της αμυντικής στρατηγικής της Ουκρανίας, οι καλύτερες πιθανότητες επιβίωσής της και οι διοικητές δεν τις έπαιρναν αρκετά σοβαρά.
«Πέρασα μια ώρα φωνάζοντας», θυμάται. «Το έχασα», λέει ακόμη. Οι άνδρες που κάθονταν γύρω από το τραπέζι ήταν κυρίως μεγαλύτεροι και πιο έμπειροι από τον Ζαλούζνι, ο οποίος δεν είχε τη φήμη ότι χάνει την ψυχραιμία του. «Τους εξήγησα ότι αν δεν μπορούν να το κάνουν αυτό, οι συνέπειες δεν θα κοστίσουν μόνο τη ζωή μας, αλλά και τη χώρα μας»,αναφέρει.
Στις 24 Φεβρουαρίου ήχησαν οι σειρήνες πολέμου και οι στρατηγοί άρχισαν τις δικές τους προετοιμασίες. Μετατόπισαν και καμουφλάρισαν στρατιωτικό υλικό, μετακινώντας στρατεύματα και όπλα έξω από τις βάσεις τους και στέλνοντάς τους σε όλη τη χώρα. Αυτό περιελάμβανε αεροσκάφη, τανκς και τεθωρακισμένα οχήματα, καθώς και τις αντιαεροπορικές συστοιχίες που θα χρειαζόταν σύντομα η Ουκρανία για να διατηρήσει τον έλεγχο των ουρανών της. «Δεν μπορεί να μην ξεχωρίζεις τη μυρωδιά του πολέμου», λέει ο Ζαλούζνι, «και ήταν ήδη στον αέρα».
Όταν κλήθηκε να μιλήσει για τις λεπτομέρειες της στρατηγικής δεν το έπραξε. «Φοβόμουν ότι θα χάναμε το στοιχείο της έκπληξης», λέει. «Χρειαζόμασταν τον αντίπαλο να σκεφτεί ότι είμαστε όλοι αναπτυγμένοι στις συνηθισμένες μας βάσεις, καπνίζοντας, παρακολουθώντας τηλεόραση και δημοσιεύοντας στο Facebook».
Όταν ξεκίνησε η εισβολή το πρωί της 24ης Φεβρουαρίου, ο στρατηγός είχε δύο στρατηγικούς στόχους για την άμυνα της Ουκρανίας. «Δεν μπορούσαμε να επιτρέψουμε να πέσει το Κίεβο. Ακόμα κι αν σε ορισμένα μέρη αυτό θα απαιτούσε απώλεια εδάφους», λέει.
Στόχος, με άλλα λόγια, ήταν να επιτραπεί στους Ρώσους να προχωρήσουν και στη συνέχεια να καταστρέψουμε τις δυνάμεις τους στο μέτωπο και τις γραμμές ανεφοδιασμού στα μετόπισθεν. Μέχρι την έκτη μέρα της εισβολής, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αυτό λειτουργούσε. Οι Ρώσοι δεν κατάφεραν να πάρουν αεροδρόμια γύρω από το Κίεβο και είχαν προχωρήσει αρκετά βαθιά ώστε να αρχίσουν να ανοίγονται από τις γραμμές ανεφοδιασμού, γεγονός που τους άφηνε εκτεθειμένους», συμπληρώνει.
Ξαφνιάστηκε από τις ρωσικές γκάφες
Ο Milley, ο Αμερικανός ομόλογός του Ζαλούζνι, έμεινε έκπληκτος όταν είδε τους Ουκρανούς να αντέχουν. Ρώτησε τον Ζαλούζνι εάν σχεδίαζε να υποχωρήσει σε ασφαλέστερο έδαφος. «Του είπα, ‘δεν σε καταλαβαίνω’», λέει στο TIME ο Ζαλούζνι. «Για μένα ο πόλεμος ξεκίνησε το 2014… Δεν έφυγα τότε και δεν πρόκειται να το βάλω στα πόδια τώρα», συνεχίζει.
Και ο ίδιος ξαφνιάστηκε από τις γκάφες της Ρωσίας. Όταν ο εχθρός αντιμετώπιζε βαριά αντίσταση ή έχανε την ικανότητα ανεφοδιασμού, δεν υποχωρούσε ούτε άλλαζε προσέγγιση. «Εξέθεταν τους στρατιώτες τους στη σφαγή», λέει ο Ζαλούζνι . «Επέλεξαν το σενάριο που μου ταίριαζε περισσότερο από όλα», επισημαίνει.
Τόσο οι ΗΠΑ όσο και οι σύμμαχοι συνέχισαν να πλημμυρίζουν τη χώρα με δισεκατομμύρια σε στρατιωτική βοήθεια, τα νέα κάποια στιγμή έγιναν δυσάρεστα. Και αυτό διότι η Ρωσία σφυροκόπησε το στρατηγικό λιμάνι της Μαριούπολης, σκοτώνοντας χιλιάδες πολίτες.
Τον Μάιο, εκατοντάδες Ουκρανοί μαχητές που είχαν υπερασπιστεί το τελευταίο προπύργιο της πόλης, το χαλυβουργείο Azovstal, παραδόθηκαν. (Περισσότεροι από 150 επιστράφηκαν στις 21 Σεπτεμβρίου σε ανταλλαγή αιχμαλώτων, συμπεριλαμβανομένων πέντε κορυφαίων Ουκρανών διοικητών.)
Ανακαλύφθηκαν ομαδικοί τάφοι σε πόλεις και χωριά που είχαν καταλάβει τα ρωσικά στρατεύματα. Ωστόσο, οι Ουκρανοί αξιωματούχοι επέμειναν ότι μπορούσαν να κερδίσουν. «Θα πολεμήσουμε μέχρι την τελευταία σταγόνα αίματος», υποστηρίζει ο Ζαλούζνι στο TIME.
Λίγες εβδομάδες αργότερα, η Ουκρανία άρχισε να κάνει κάτι που φάνηκε ασυνήθιστο στους στρατιωτικούς αναλυτές. Από την κορυφή της κυβέρνησης, Ουκρανοί αξιωματούχοι, συμπεριλαμβανομένου του Ζελένσκι και του υπουργού Άμυνας Ολέξι Ρέζνικοφ, άρχισαν να διαφημίζουν δημόσια τις προετοιμασίες τους για μια επιχείρηση μεγάλης κλίμακας για την ανακατάληψη εδάφους στον νότο.
Εν αναμονή μιας επίθεσης, η Ρωσία άρχισε να επανατοποθετεί στρατεύματα, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων από τις πιο επίλεκτες μονάδες της από άλλες περιοχές για να ενισχύσει τις θέσεις της στο νότο. Στις 29 Αυγούστου, ο ουκρανικός στρατός ανακοίνωσε ότι η πολυαναμενόμενη νότια επίθεση είχε ξεκινήσει. Υπήρχαν όμως ενδείξεις ότι κάτι άλλο συνέβαινε. Πέντε ημέρες αργότερα, τα ουκρανικά στρατεύματα εξαπέλυσαν αιφνιδιαστική επίθεση στα βορειοανατολικά της χώρας.
Οι Ρώσοι πιάστηκαν απροετοίμαστοι. Πολλοί τράπηκαν σε άτακτη φυγή, αφήνοντας πίσω τους όπλα και εξοπλισμό. Τοπικές αναφορές έδειχναν μια ταπεινωτική εικόνα υποχώρησης, περιγράφοντας στρατιώτες που έκλεβαν ρούχα, ποδήλατα και αυτοκίνητα πολιτών για να δραπετεύσουν.
Σε έξι ημέρες, ο ουκρανικός στρατός ανακατέλαβε περίπου 3.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα εδάφους που κατείχε η Ρωσία, συμπεριλαμβανομένων στρατηγικών σημαντικών σιδηροδρομικών κόμβων που χρησιμοποιήθηκαν για τον ανεφοδιασμό των δυνάμεών του.
Το χτύπημα κατέπληξε το Κρεμλίνο, τους Αμερικανούς αξιωματούχους, ακόμη και τους κορυφαίους Ουκρανούς. «Έμαθα τον εαυτό μου να μετριάζει τις προσδοκίες μου, για να μην απογοητεύομαι αργότερα», λέει ο υπουργός Άμυνας Ρέζνικοφ στο TIME. «Ορισμένες ανακαταλήψεις συνέβησαν λίγο πιο γρήγορα από ό,τι είχε προγραμματιστεί».
Η τεχνογνωσία, οι πληροφορίες και τα προηγμένα όπλα που παρείχε η Δύση βοήθησαν επίσης. «Μας έδωσαν την τοποθεσία του εχθρού, πόσοι από αυτούς βρίσκονται σε αυτήν την τοποθεσία και τι έχουν αποθηκεύσει εκεί», λέει ο Ρέζνικοφ.
«Τότε θα χτυπούσαμε». Το σύστημα πυραύλων πυροβολικού υψηλής κινητικότητας (HIMARS) που παρείχε το Πεντάγωνο επέτρεψε στην Ουκρανία να καταστρέψει αποθήκες πυρομαχικών, καυσίμων και θέσεις διοίκησης.
Τα ελαφρύτερα οχήματα, όπως τα humvees που δόθηκαν από τις ΗΠΑ, καθώς και τα φορτηγά και τα τανκς που στάλθηκαν από το Ηνωμένο Βασίλειο, την Αυστραλία, την Ολλανδία, την Πολωνία και την Τσεχική Δημοκρατία, τους επέτρεψαν να ξεπεράσουν τους Ρώσους.
«Οι Ουκρανοί έχουν προχωρήσει σε πολύ καλύτερα κατανεμημένες επιχειρήσεις σε τακτικό επίπεδο», λέει ο Τζέφρι Έντμοντς, πρώην αναλυτής της CIA και διευθυντής της Ρωσίας στο Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας. «Είναι πολύ πιο πειθαρχημένοι».
Επίσης κρίσιμη, λένε οι Ουκρανοί αξιωματούχοι, ήταν η ευέλικτη δομή διοίκησης που τους επέτρεψε να εκμεταλλευτούν τη γρήγορη ρωσική κατάρρευση. «Ο ουκρανικός στρατός έχει την ελευθερία να λαμβάνει αποφάσεις σε κάθε επίπεδο», λέει ο Ρέζνικοφ, παρομοιάζοντάς το με τα πρότυπα του ΝΑΤΟ. «Το κάνουν γρήγορα, σε αντίθεση με τους Ρώσους».
Οι Ουκρανοί αξιωματούχοι φροντίζουν να αποδίδουν τα εύσημα για τις μέχρι τώρα στρατιωτικές επιτυχίες. «Δεν είναι μια ιστορία ενός αστεριού, αλλά ενός αστερισμού της στρατιωτικής μας ελίτ», λέει ο Ρέζνικοφ, ονομάζοντας έναν μακρύ κατάλογο διάσημων αξιωματικών από τις ένοπλες δυνάμεις – το πεζικό, το ναυτικό, την αεροπορία, το ιατρικό σώμα και άλλα.
Οι φήμες για κόντρα με τον Ζελένσκι
Υπάρχουν φήμες για εντάσεις μεταξύ του Ζελένσκι και του ανώτατου στρατιωτικού διοικητή του, αν και ο Ουκρανός πρόεδρος και οι βοηθοί του τις έχουν απορρίψει. «Η λεγόμενη σύγκρουση με το Ζαλούζνι είναι επινοημένη από την αρχή μέχρι το τέλος», λέει ο Oleksiy Arestovych, βοηθός του Zelensky και βετεράνος της στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών της Ουκρανίας. «Από τη μια πλευρά, είναι προφανώς φτιαγμένο. Από την άλλη, έχει οδυνηρό αποτέλεσμα, γιατί η πρόκληση σύγκρουσης μεταξύ του στρατιωτικού διοικητή και του αρχιστράτηγου είναι καταστροφή».
Σκληραγωγημένοι από τον πόλεμο, οι Ουκρανοί ηγέτες γνωρίζουν ότι οι πρόσφατες επιτυχίες έχουν κερδίσει μόνο χρόνο. «Η Ρωσία έχει ποντάρει τα πάντα σε αυτόν τον πόλεμο», λέει ο Danilov, επικεφαλής του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας και Άμυνας της Ουκρανίας. «Ο Πούτιν δεν μπορεί να χάσει. Το διακύβευμα είναι πολύ υψηλό».
Οι επιχειρήσεις της Ουκρανίας στο νότο έχουν προχωρήσει αργά. Καθώς πλησιάζει ο χειμώνας, το Κίεβο πρέπει να φροντίσει να μην υπερεκτείνει τις δυνάμεις του. Και υπάρχουν δυνάμεις που παίζουν έξω από τον έλεγχο της Ουκρανίας. Η διαφαινόμενη ενεργειακή κρίση θα μπορούσε να μειώσει τη δυτική στρατιωτική υποστήριξη, με τη Ρωσία να μειώνει ήδη τις προμήθειες φυσικού αερίου στην Ευρώπη από 40% σε 9%.
Από την πλευρά του, ο Ζαλούζνι όμως λέει: «Γνωρίζοντας ο,τι ξέρω από πρώτο χέρι για τους Ρώσους, η νίκη μας δεν θα είναι οριστική», είπε στο TIME. «Η νίκη μας θα είναι μια ευκαιρία να πάρουμε μια ανάσα και να προετοιμαστούμε για τον επόμενο πόλεμο».
