Μανώλης Κοττάκης: Για να καταλάβεις τον Βορρά

Για να καταλάβεις τον Βορρά πρέπει να φθάσεις έως τις Πρέσπες και να μιλήσεις με τους ιερείς που χτυπούσαν πένθιμα την καμπάνα, την ώρα που ο Τσίπρας υπέγραφε την παραχώρηση του ονόματος της Μακεδονίας στους Ψαράδες.

Από τον Μανώλη Κοττάκη

Για να καταλάβεις τον Βορρά πρέπει να αφιερώσεις δύο ώρες από τον χρόνο σου για να θαυμάσεις τον χρυσό και τα κοσμήματα των Μακεδόνων βασιλέων στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης.

Για να καταλάβεις τον Βορρά πρέπει να κάνεις στάση στη μέση του πουθενά, στον δρόμο για τις Σέρρες, για να φωτογραφίσεις τον Λέοντα της Αμφίπολης και, λίγο πιο κάτω, τους Φιλίππους, έξω από τους οποίους βαφτίστηκε η πρώτη Ευρωπαία χριστιανή, η Λυδία.

Για να καταλάβεις τον Βορρά πρέπει να σταθείς έξω από το κτίριο της βουλγαρικής κομαντατούρ στην παλιά πόλη της Καβάλας, δίπλα στο Ιμαρέτ, για να ακούσεις τους λυγμούς των προγόνων σου, των οποίων οι κομιτατζήδες έβγαζαν τα νύχια στην Κατοχή για να αλλαξοπιστήσουν.

Για να καταλάβεις τον Βορρά πρέπει να μπεις στο νεκροταφείο της Δράμας για να αντικρίσεις τα μνήματα από τους νεκρούς του Εμφυλίου ή να πας σε έναν τοπικό χορό Ποντίων για να δεις τους εκεί βουλευτές της Ν.Δ. και του ΣΥΡΙΖΑ να χορεύουν σήμερα αδελφωμένοι και εκστασιασμένοι με τα χέρια ψηλά, το βλέμμα προς τα πάνω και τα μάτια μισόκλειστα τον γοερό κότσαρη. Σαν σε προσευχή.

Για να καταλάβεις τον Βορρά πρέπει να ακούσεις το κήρυγμα του κυπριακής καταγωγής πατέρα Βαρνάβα στην Παναγία Λαοδηγήτρια της Θεσσαλονίκης, πίσω από το τουρκικό προξενείο, μπροστά σε δεκάδες νέα παιδιά, ή να αξιωθείς να φθάσει η χάρη σου μέχρι το μοναστήρι της Κλεισούρας, έξω από την Καστοριά.

Για να καταλάβεις τον Βορρά πρέπει να μπεις είτε στο φτωχικό του Εθνάρχη στην Πρώτη είτε να επισκεφθείς κάπου στη Μακεδονία το μυστικό Μουσείο Σωσίδη με τις αυθεντικές στολές του Όθωνα και της Αμαλίας.

Για να καταλάβεις τον Βορρά πρέπει να αγναντέψεις το τοπίο μέσα από τις πολεμίστρες στο οχυρό του Ρούπελ. Μόνο τότε θα καταλάβεις γιατί τα σύνορά σου δεν φθάνουν μέχρι τα Τέμπη και γιατί οι αναμετρήσεις της ομάδας σου διεξάγονται πολλά χιλιόμετρα παραπάνω, στη φυσική γραμμή του Ελληνισμού.

Αλλά, για να μπεις στην ψυχή του Βορρά, πρέπει να μοιραστείς τη σούπα σου με τα καρντάσια, αξημέρωτα, στου Τσαρούχα, στην Ολύμπου, έπειτα από μια επίσκεψη στην Πριγκηπέσσα, στη Βεντέτα ή στην Παρτιτούρα. Για να μπεις στην ψυχή του Βορρά πρέπει να περάσεις μια νύχτα στο διονυσιακό ταβερνείο της Δόμνας στην Άνω Πόλη, κοντά στους Βλατάδες, ακούγοντας σόκιν στίχους για τον Πάρη και την Ελένη από την ερασιτεχνική κομπανία που δίνει παραστάσεις κάθε Τρίτη, υπό την εποπτεία του κυρίου αντιπρυτάνεως.

Για να μπεις στην ψυχή του Βορρά πρέπει να παρατηρήσεις την οικειότητα με την οποία επικοινωνούν οι κάτοικοι της Θεσσαλονίκης μεταξύ τους, ως μέλη ενός συμπαγούς συνόλου με τη μορφή της κοινότητας.

Προφανώς και δεν θα σου ζητήσω να καταλάβεις τον Βορρά ζητώντας σου να προσκυνήσεις στον Άγιο Δημήτριο, στην Αγία Σοφία ή στη Ροτόντα για να δεις τα σημάδια του Ισλάμ και να καταλάβεις γιατί δεν πρέπει να υβρίζεις τους κατοίκους της πόλης αυτής, τη μια ως «Ρώσους», την άλλη ως «Βούλγαρους», την τρίτη ως «τουρκόσπορους». Μάταιος κόπος, άρρητα ρήματα αυτά για σένα – μέχρι το La Garson της λεωφόρου Νίκης φθάνουν οι παραστάσεις σου. Στην πραγματικότητα, ο Βορράς είναι μια άλλη κοινωνία. Δεμένη κοινωνία. Που νιώθει την υποχρέωση να ανταποδίδει και να λέει πάντα «ευχαριστώ».

Που στις εορτές ανταλλάσσει ακόμη επισκέψεις και ευχές στα σπίτια, δεν στέλνει ψυχρά μηνύματα από απόσταση, μέσω κινητού. Που στις σχόλες κερνά τους περαστικούς χωρίς να ζητά αντίτιμο. Για το καλό. Που στις παρελάσεις είναι εκεί. Ανεμίζοντας τις σημαίες της προσφυγιάς. Εκφρασή της, περηφάνια της κοινωνίας του Βορρά, είναι οι ομάδες της. Τα ονόματά τους είναι συνδεδεμένα με την ιστορία της Μακεδονίας και με τη μυθολογία μας: Άρης, Ηρακλής, Χριστιανική Αδελφότης Νέων Θεσσαλονίκης (ΧΑΝΘ), Απόλλων Πόντου, Πανθεσσαλονίκειος Αθλητικός Ομιλος Κωνσταντινουπολιτών (ΠΑΟΚ), Φίλιππος κ.ά.

Οι σύλλογοι είναι ο καθρέφτης της πόλης, η ανάμνηση του παρελθόντος της. Θυμίζουν στους παλαιότερους και μαθαίνουν στους νεότερους από πού έρχονται. Το παρελθόν τους, την καταγωγή τους, τις ταλαιπωρίες τους, τη φτώχεια τους, την ιστορία της πόλης τους. Τη ρίζα της. Μια πόλη που απελευθερώθηκε από τον οθωμανικό και τον βουλγαρικό ζυγό μόλις το 1912. Πάνω σε αυτό το ιστορικό θεμέλιο του φίλαθλου πνεύματος της Θεσσαλονίκης επικάθονται δύο ακόμη στρώσεις από συναισθήματα. Το παλαιό συναίσθημα κατά του αθηνοκεντρισμού – δίκαιο ή άδικο δεν έχει σημασία, καλλιεργήθηκε και υπάρχει. Το μετρό είναι σήμερα το σύμβολο κατά του αθηνοκεντρισμού.

Η πρωτεύουσα έχει από το 2000, η Θεσσαλονίκη ελπίζει από το 2023 και αν. Και το νεότερο συναίσθημα της οργής για την εκχώρηση της καταγωγής του Μακεδόνα και του ονόματος της «Μακεδονίας» στους γείτονες των Σκοπίων. Βαριά προσβολή, δεν έχει χωνευτεί ακόμη, επιτείνεται από σποραδικές προσπάθειες ανθελληνικών κύκλων να ιδρύσουν φροντιστήρια διάδοσης μακεδονικής γλώσσας στην Εδεσσα, στα Γιαννιτσά και στο Κιλκίς.

Αν θέλουμε λοιπόν να «πούμε» κάτι για ό,τι επιχειρείται να γίνει αυτές τις ημέρες με τις ομάδες της Θεσσαλονίκης και τα τυχόν σχέδια υποβιβασμού τους, αυτό δεν θα είναι ένα σχόλιο για το τόπι και την κλοπή της πρωτιάς. Θα είναι ένα σχόλιο για τις ταυτότητες και τα συναισθήματα, που στον Βορρά, στη βαθιά Ελλάδα, είναι πολύ ισχυρότερα από όσο στο απέραντο χωνευτήρι των Αθηνών.

Η Πολιτεία αποφάσισε να πατήσει το πιο ευαίσθητο νεύρο του Βορρά: την ψυχή του. Ρισκάροντας να τον αποξενώσει. Και, μάλιστα, σε μια εποχή ευαίσθητη – είναι έκρυθμη και η κατάσταση, σε σημείο εξέγερσης, στα νησιά του Αιγαίου. Αν θες να βυθίσεις ομάδα της (διεκδικούμενης από τους Τούρκους) Θράκης, που έχει ως σήμα της τον Δημόκριτο, ή ομάδα που έχει σήμα της τον δικέφαλο αετό του Βυζαντίου, αυτό σημαίνει πως δεν έχεις ιδέα ποια φαντάσματα της Ιστορίας απελευθερώνεις.

Και, βεβαίως, σε ποιον βυθό μπορείς να βρεθείς εσύ, αν σε πιάσουν στο στόμα τους ο πρόσφυγας παππούς, η Αρμένισσα γιαγιά, η Θρακιώτισσα μπάμπω, ο Πόντιος καντινιέρης, ο λαϊκός παπάς, ο νεωτεριστής πιτσιρικάς με το τατού, που, αν τον προκαλέσεις, θα ξυπνήσεις τον φανατικό Μακεδόνα σε καταστολή που έχει μέσα του. Δεν θέλω να γράψω περισσότερα, παρά μόνον τούτο: Η Θεσσαλονίκη ήταν η αιτία για να γεννηθεί μεταπολεμικά το ιστορικό ερώτημα «Ποιος κυβερνά αυτόν τον τόπο;». Η Θεσσαλονίκη φοβάμαι πως θα είναι και πάλι η αιτία για να διατυπωθεί εκ νέου το ίδιο ερώτημα. Kαι, αυτή τη φορά, ο Κυριάκος πρέπει να απαντήσει σωστά. Έκανε μια καλή αρχή χθες. Θα περιμένω να το τελειώσει. Φρειδερίκη στο ποδόσφαιρο δεν νοείται.