Ο θρύλος της κερκίδας του ΠΑΟΚ, ο Στρατηγός Μάκης Μανάβης, δεν είναι πλέον στη ζωή. Σε ηλικία 74 ετών ο κατά κόσμον Θωμάς Μαυρομιχάλης κηδεύτηκε στον ιερό Ναό του Αγ. Κωνσταντίνου στην Ηλιούπολη και η ταφή του έγινε στα κοιμητήρια Ευόσμου.
Το Metrosport.gr θέλοντας να αποτίσει φόρο τιμής στη ζωντανή ιστορία των οπαδών του ΠΑΟΚ, αποφάσισε να γράψει μερικές λέξεις για τη ζωή του στα τσιμέντα της Τούμπας αλλά και τις εκδρομές που έκανε με τον Δικέφαλο.
Ο Μανάβης μεγαλούργησε στα τσιμέντα της Τούμπας, γαλούχησε γενιές ΠΑΟΚτσήδων και ήταν πρωταγωνιστής σε «μάχες» που έδωσαν οι «ασπρόμαυροι» οπαδοί στους δρόμους για τον Δικέφαλο Αετό. Ο Μάκης «έκανε κερκίδα» μέσα στη «Θύρα 7», στη «Θύρα 13», στη «Θύρα 3», όπως έχουν επιβεβαιώσει στο παρελθόν οι «παλιοί» των γηπέδων. Τότε που οι αντίπαλοι οπαδοί σέβονταν ο ένας τον άλλον, παρά τις μεγάλες διαφορές τους.
Ο Στρατηγός της ασπρόμαυρης κερκίδας πάντα έλεγε «Προσέχουμε το διπλανό μας» και «όσοι πάμε τόσοι γυρνάμε». Ηταν ένας άνθρωπος αληθινός, γνήσιος, που ενδιαφερόταν από το αν οι συνοπαδοί του έχουν να φάνε μέχρι το να μην μπλέξει κανείς. Ήταν ο άνθρωπος που γιγάντωσε το οπαδικό κίνημα στον ΠΑΟΚ, έξυπνος και πρωτοπόρος για την εποχή του.
«Εμείς παλιά βγάλαμε ένα σύνθημα το οποίο έλεγε «Π.Α.Ο.Κ. τα γράμματα αυτά έχουν ιστορία», αυτό το σύνθημα για εμένα αντιπροσωπεύει τον δικό μου ΠΑΟΚ», είχε πει σε συνέντευξή του στο Metrosport.gr. Όσο για τα συναισθήματα που του «ξυπνούσε» η Τούμπα είχε πει πάλι στην ίδια συνέντευξη «Δεν υπάρχει συναίσθημα, είναι κάτι το φανταστικό. Μέσα σε αυτό το γήπεδο έχουν «γονατίσει» οι μεγαλύτερες ομάδες. Από την «χρυσή» ομάδα της Μπαρτσελόνα, την Λέγκια, ο Αγιαξ του Κρόιφ, η μεγάλη Μίλαν. Δεν παίζαμε με χωριουδάκια τότε, η Τούμπα ήταν ένας ποδοσφαιρικός τάφος για οποιονδήποτε αντίπαλο».
Χαρακτηριστική είναι η ιστορία με τους περίφημους «τενεκέδες» στον προημιτελικό του κυπέλλου Ελλάδας το 1980 στο Καυτανζόγλειο κόντρα στον Άρη, η οποία έφερε φαρδιά πλατιά την υπογραφή του. Ήταν εμπνευστής δεκάδων συνθημάτων που άφησαν εποχή, είχε τον ρόλο μαέστρου στην κερκίδα και έδινε τον ρυθμό στον κόσμο. Ζητούσε από μικρούς και μεγάλους, από αγνώστους μέχρι και τα δικά του «παιδιά», τα γνωστά «Μαναβόσκυλα», πειθαρχία και πίστη. Μόλις ανέβαινε στο σκαλοπάτι κι έπαιρνε τη θέση του στα τσιμέντα της Τούμπας, κάτω ακριβώς από το ιερό πανό της «Θύρας 4», όλοι σιωπούσαν.
Η εκδρομή στην Αθήνα για το ματς με Αιγάλεω
Τον Νοέμβριο του 1984, σε μια εκδρομή με τον αγαπημένο του ΠΑΟΚ στην Αθήνα για τον αγώνα με το Αιγάλεω, έκανε την εκδρομή διήμερη λόγω του αγώνα μπάσκετ της ομάδας με τον Ιωνικό Νίκαιας στη Λάρισα (σ.σ. λόγω τιμωρίας της μπασκετικής ομάδας). Αν και υπήρξε μια σύρραξη με τους Λαρισαίους, οι οπαδοί του ΠΑΟΚ μπήκαν στο γήπεδο κα η μπασκετική ομάδα ούσα ανώτερη κέρδισε τον Ιωνικό. Το ματς τελείωσε νωρίς, το πούλμαν θα έφτανε νωρίς στην Αθήνα και έτσι ο Μανάβης αποφάσισε να γίνει στάση στη Λαμία. Προειδοποίησε άπαντες πως δεν θα ανεχτεί παρατράγουδα τα ξημερώματα στην πόλη. Πήρε το μικρόφωνο στο πούλμαν και είπε: ««Ακούστε λίγο ρε, να πούμε. Επειδή να πούμε , είναι πολύ νωρίς για να φτάσουμε στηv Αθήνα, θα κάνουμε μια στάση να πούμε, στη Λαμία, τρεις ωρίτσες! Ακούστε, να είστε, να πούμε, προσεκτικοί στις κινήσεις σας και να μη δώσουμε δικαίωμα μέσα στη Λαμία. Δε θα συγχωρέσω κανένα παρατράγουδο,…λέω,... με καταλάβατε να πούμε; . ..».
Από τους 50 του λεωφορείου, οι 49 δεν έδωσαν δικαίωμα. Ενας, ο Αγάπιος, συνελήφθη από την αστυνομία, καθώς προσπάθησε να πάρει τη σημαία της Αγγλίας από ένα μαγαζί με διάφορες σημαίες χωρών. Εκείνη την ώρα περνούσε περιπολικό, τον είδε και τον συνέλαβε. Ο Μάκης έγινε έξω φρενών και αμέσως αντιπροσωπεία με τον Μάκη και άλλα τρία άτομα πήγαν στο τμήμα. Λόγω καθαρού ποινικού μητρώου και με πολλή συζήτηση, η αστυνομία έκανε τις απαραίτητες συστάσεις , τον άφησε και μπήκαμε στο πούλμαν, αναχωρώντας για Αθήνα. Αυτά που δεν άκουσε ο Αγάπιος στηv αστυνομία τα «άκουσε» από τον Μάκη.
Αφού το πούλμαν έφτασε στην Αθήνα και δέχθηκε επίθεση λίγο πριν το ΠΕΡΟΚΕ, κατευθύνθηκε για τον σύνδεσμο για να περιμένει και πούλμαν των υπόλοιπων συνδέσμων. Επειδή ο ηλεκτρικός δεν βόλευε για να πάνε όλοι μαζί προς το Αιγάλεω, ο Στρατηγός Μανάβης πήρε τη μεγάλη απόφαση. Να πάνε όλοι οι οπαδοί του ΠΑΟΚ με πορεία στο γήπεδο του Αιγάλεω, μια απόσταση 10-15 χλμ. από τον σύνδεσμο. Περίπου 2000 άτομα και χωρίς την προστασία της αστυνομίας διένυσαν την απόσταση Ομόνοια-Αιγάλεω σε περίπου τρεις ώρες.
Πλησιάζοντας προς το Αιγάλεω, διακριτικά, έκαναν την εμφάνιση τους περιπολικά της αστυνομίας. Ένα χιλιόμετρο πριν από το γήπεδο και πριν μπούν στην περιοχή του Αιγάλεω, ο αρχηγός της ασπρόμαυρης κερκίδας ανέβηκε σε μια βάρκα, όπου χαρακτηριστικά, και ενώ κουνιόταν n βάρκα, βροντοφώναξε...
«Ακούστε να πούμε να σας πω. Τώρα που μπαίνουμε να πούμε. Προς την περιοχή αυτή. Τα πράγματα δεν θα’ ναι τόσο εύκολα. Να ξέρετε να πούμε δεν θα μας δεχτούνε με λουλούδια και φιλικά. Να ξέρετε ότι θα μας περιμένουνε με μαχαιροπήρουνα. Πιαστείτε μπροστά-μπροστά αλυσίδα».
Δεν πρόλαβε να τελειώσει την….ομιλία ο Μάκης και στα 100 μέτρα εμφανίζεται n αποστολή της ομάδας του ΠΑΟΚ. Έγινε χαμός! Ένα κουβάρι λαός, πούλμαν και το σύνθημα «ΝΑΤΟΙ ΝΑΤΟΙ ΟΙ ΠΡΩΤΑΘΛΗΤΕΣ».
«Μπαίνοντας στο Αιγάλεω έγινε... μακελειό.. Μάχες σώμα με σώμα! μέσα στα στενά του Αιγαλεω, κροτίδες, καπνογόνα, κοτρόνες. Δεν μπορεί κανείς να φανταστεί τι γινόταν. Με τηv επέμβαση της αστυνομίας μπορέσαμε και μπήκαμε στο γήπεδο, μέσα σε μια θύρα όρθιων. Αλλά και εκεί τα επεισόδια συνεχίστηκαν με αμείωτη ένταση. Οι Αιγαλεώτες δεν μπορούσαν να πιστέψουν, το πώς καταφέραμε και μπήκαμε στο γήπεδο τους και πουλήσαμε τέτοια τρέλα και μαγκιά» τόνισε χαρακτηριστικά ένας από την εκδρομή.
Το σπάσιμο της παράδοσης και η βράβευση
Ο Μάκης μάθαινε στον ΠΑΟΚτσή να ξεχωρίζει τη λεπτή γραμμή που χωρίζει τη μαγκιά, από την αλητεία. Είχε τον τρόπο του να σε κεντρίζει, να σε κάνει να γίνεσαι καλύτερος για να κερδίσεις το σεβασμό του.
Η απόφαση του να αποσυρθεί από τα κοινά, συνέπεσε χρονικά με το σπάσιμο της 23χρονης παράδοσης. Όσα χρόνια ο «Δικέφαλος» πετύχαινε τη μια νίκη μετά την άλλη επί του Ολυμπιακού, ο Μάκης ήταν στο γήπεδο. Όταν οι «ερυθρόλευκοι» κατόρθωσαν και κέρδισαν, μετά από 19 ήττες και 2 ισοπαλίες, ο Μάκης έλειπε από την Τούμπα!
Στον τελικό της 24ης του 1992 εναντίον του Ολυμπιακού «κρατήθηκε» στο Αστυνομικό τμήμα της Τούμπας προληπτικά, ενδεχομένως και με την ενθάρρυνση της διοίκησης Βουλινού. Αφορμή ήταν πως τέσσερις μέρες νωρίτερα, στον πρώτο τελικό είχαν γίνει μεγάλα επεισόδια.
Χαρακτηριστικό είναι πως πολλές διοικήσεις της ΠΑΕ ΠΑΟΚ θέλησαν να τον τιμήσουν για την τεράστια προσφορά του στο σύλλογο. Ωστόσο ήταν αρνητικός, όταν όμως πληροφορήθηκε ότι αυτό αποτελεί επιθυμία της οικογένειας Σαββίδη αποδέχθηκε την τιμή.
Ο Ιβάν Σαββίδης στάθηκε δίπλα του στο πολύ σοβαρό πρόβλημα υγείας, που αντιμετώπισε τα τελευταία χρόνια. Πριν από τρία χρόνια σε αγώνα κόντρα στον Ολυμπιακό, ο Γιώργος Σαββίδης τίμησε με ένα συμβολικό δώρο τον Μάκη, στην επιστροφή του στην Τούμπα μετά από σχεδόν 30 χρόνια. Έδωσε πρώτος το σύνθημα «ΠΑΟΚ» με τα «χέρια», θυμίζοντας εποχές από τα παλιά.