Του νομικού Ανδρέα Μαλάτου
Το δικαιοδοτικό όργανο της Λίγκας και η επιτροπή εφέσεων της ΕΠΟ έκριναν ότι η έκθεση της ΕΕΑ στην υπόθεση πολυϊδιοκτησίας ΠΑΟΚ-ΞΑΝΘΗΣ τους δεσμεύει τόσο ως προς την απόδειξη και αξιολόγηση των πραγματικών περιστατικών, όσο και ως προς την υπαγωγή τους στον κανόνα δικαίου για την επιβολή των προβλεπόμενων κυρώσεων και επομένως δεν εξέτασαν την ουσία της υποθέσεως. Και οι δύο αυτές αποφάσεις ερμηνεύουν εσφαλμένα το νόμο για τους λόγους που αναφέρονται παρακάτω.
1. Η απόφαση 95/2020 του πρωτοβάθμιου δικαιοδοτικού οργάνου
1. Το δικαιοδοτικό όργανο αναφέρεται στις διατάξεις του άρθρου 120 Ν. 2725/1999, του άρθρου 30 παρ.12 Ν.4659/2020, των νόμων 3479 και 4326 περί «αυτοδιοίκητου», σε συνδυασμό με την απάλειψη του άρθρου 30 του ΚΑΠ και την σχετική από 31-7-2019 τοποθέτηση της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΕΠΟ περί εφαρμογής του νόμου 2725/1999 σε θέματα πολυϊδιοκτησίας, επισημαίνοντας συγχρόνως ότι η αρμοδιότητά του περιορίζεται εντός του ισχύοντος κανονιστικού πλαισίου της ΕΠΟ. Ακολούθως, αφού επισημαίνει τις ευρύτατες ελεγκτικές, εποπτικές και γνωμοδοτικές αρμοδιότητες της ΕΕΑ για την διασφάλιση της νομιμότητας στον επαγγελματικό αθλητισμό και ιδιαίτερα την εξασφάλιση του ανόθευτου ανταγωνισμού μεταξύ των ΑΑΕ και επαναλαμβάνει ότι και η ίδια η ΕΠΟ αναγνωρίζει τις αρμοδιότητες αυτές, καταλήγει στο συμπέρασμα περί δεσμευτικότητας της έκθεσης της ΕΕΑ.
Όμως όλα αυτά χρησιμεύουν μεν ως επιχείρημα για την εφαρμογή της κρατικής νομοθεσίας χωρίς επίκληση του όποιου «αυτοδιοίκητου», όχι όμως και για την δεσμευτικότητα ή μη της έκθεσης της ΕΕΑ ως προς την εκδοθησόμενη από αυτό απόφαση, η οποία μπορεί να συναχθεί μόνο από την διάταξη του άρθρου 69 παρ.12 που προβλέπει την όλη διαδικασία.
2. Στη συνέχεια, αφού αναφέρεται σε όλες τις παραπάνω διαπιστώσεις του, προσθέτει ότι από αυτές, καθώς και από την γραμματική διατύπωση της διάταξης της παρ. 12 του άρθρου 69 Ν. 2725/1999 συνάγεται σαφώς (!!!) ότι η ΕΕΑ είναι η μόνη αρμόδια να προβεί στον έλεγχο…αποκλειστικά και δεσμευτικά, όπως άλλωστε και στην από 27-1-2020 έκθεση ρητά αναφέρεται.
Αυτός ο δικανικός συνειρμός του δικαιοδοτικού οργάνου για τη θεμελίωση της δεσμευτικότητας της έκθεσης της ΕΕΑ παραβιάζει όχι μόνο υφιστάμενα ερμηνευτικά αξιώματα, αλλά και την κοινή λογική. Επικαλούμενο την γραμματική διατύπωση της διάταξης χωρίς να κάνει καμία απολύτως γραμματική ερμηνεία της , επιχειρηματολογώντας με διατάξεις που ουδόλως αναφέρονται στο υπό κρίση ζήτημα της δεσμευτικότητας ή μη και χρησιμοποιώντας ως επιχείρημα την άποψη της ίδιας της ΕΕΑ για την έκθεσή της, καταλήγει στο ασφαλές (!!!) συμπέρασμα, ότι «δεν έχει τη δυνατότητα να κρίνει (εκ νέου) την ουσιαστική ή νομική βασιμότητα της διαπιστωθείσας παράβασης», προσθέτοντας μάλιστα, ως “ultimum refugium” της επιχειρηματολογίας του, ότι στο άρθρο 69 παρ. 12 «δεν γίνεται λόγος για επανέλεγχο της βεβαίωσης της παράβασης», ως εάν αυτό δεν ήταν κάτι το αυτονόητο από την στιγμή που ο νόμος του δίνει την αρμοδιότητα να επιληφθεί συνολικά επί της εκθέσεως της ΕΕΑ, όπως άλλωστε γίνεται σε κάθε περίπτωση βεβαίωσης παραβάσεων από το εκάστοτε αρμόδιο διοικητικό ή δικαιοδοτικό όργανο.
2. Η απόφαση 20/2020 της επιτροπής εφέσεων
1. Η απόφαση διακρίνει στο άρθρο 69 παρ.12 δύο διαφορετικές διαδικασίες οι οποίες εξυπηρετούν διαφορετικούς κοινωνικοπολιτικούς σκοπούς: Η πρώτη με την μεσολάβηση της έκθεσης, με την οποία «εξυπηρετείται το γενικότερο συμφέρον…με την παρέμβαση ενός ειδικώς κατεστημένου οργάνου όπως η ΕΕΑ…», και η δεύτερη με την εκδίκαση της υποθέσεως κατόπιν απευθείας προσφυγής στο δικαιοδοτικό όργανο όποιου έχει έννομο συμφέρον, όπου «προέχει η εξυπηρέτηση ιδιωτικών συμφερόντων…», καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι « Με τα δεδομένα αυτά η εν λόγω Εκθεση δεν αποτελεί απλή γνώμη …» αλλά «το δικαιοδοτικό όργανο δεσμεύεται από την έκθεση που συνέταξε η Επιτροπή…».
Εξυπηρέτηση του γενικότερου συμφέροντος με την έκθεση της ΕΕΑ πράγματι υπάρχει, διότι με αυτή διερευνώνται, αποδεικνύονται και πιστοποιούνται στοιχεία και περιστατικά, που από μόνο του το δικαιοδοτικό όργανο, από πρακτικούς λόγους, δεν θα μπορούσε να συλλέξει. Κατά τούτο η έκθεση αποτελεί κάτι περισσότερο από απλή γνώμη και θα μπορούσε να δεσμεύει τα δικαιοδοτικά όργανα. Όμως από αυτό, σύμφωνα με τη λεκτική διατύπωση της διατάξεως και τους κανόνες της λογικής, δεν προκύπτει δεσμευτικότητα της έκθεσης ως προς τη διαμόρφωση του δικανικού συλλογισμού των αρμοδίων να επιληφθούν δικαιοδοτικών οργάνων (διάγνωση του αδίκου, υπαγωγή στον κανόνα δικαίου και κατάγνωση της ποινής).
2. Για να παρακάμψει αυτό το λογικό άλμα η απόφαση διαπράττει δεύτερο, πολύ σοβαρότερο, ερμηνευτικό ολίσθημα, υποστηρίζοντας ότι: «Το δε άρθρο 69 παρ.12 δεν επιτρέπει στο οικείο δικαιοδοτικό όργανο να προβεί σε έλεγχο της υπαγωγής από την ΕΕΑ των πραγματικών περιστατικών στον κανόνα (ή στο πλέγμα κανόνων) δικαίου… , αφού ένας τέτοιος έλεγχος θα προσέκρουε στο τεκμήριο νομιμότητας της διοικητικής πράξης, όπως εν προκειμένω η Εκθεση της ΕΕΑ.», διότι «Εν προκειμένω προαπαιτούμενο της σύνταξης της Εκθεσης και της διαβίβασής της στο πρωτοβάθμιο δικαιοδοτικό όργανο…ήταν η διάγνωση από την ΕΕΑ του πειθαρχικού αδίκου…».
Εδώ, όμως, η επιτροπή, χωρίς κανένα ερμηνευτικό έρεισμα, μεταφράζει τον νομικό χαρακτηρισμό των πραγματικών περιστατικών, που αποτελεί την απαραίτητη προϋπόθεση για την υποβολή μιας διοικητικής έκθεσης που βεβαιώνει παράβαση, σε υπαγωγή πραγματικών περιστατικών σε κανόνα δικαίου και σε διάγνωση του πειθαρχικού αδίκου, δηλαδή σε λογικές διεργασίες που δεν αποτελούν στοιχεία σύνταξης και υποβολής μιας έκθεσης, αλλά διαμόρφωσης της δικανικής κρίσης. Επομένως, σύμφωνα με την ξεκάθαρη λεκτική διατύπωση του άρθρου 69 παρ.12 το τεκμήριο νομιμότητας της διοικητικής πράξης (έκθεσης), , εξαντλείται στην έρευνα καταγραφή και νομικό χαρακτηρισμό των πραγματικών περιστατικών της καταγγελόμενης παράβασης, δηλαδή στα γενικώς απαιτούμενα στοιχεία για την υποβολή κάθε έκθεσης, για κάθε βεβαιούμενη παράβαση, από κάθε προς τούτο αρμόδιο όργανο και δεν επιτρέπει στην ΕΕΑ να ασκεί ουσιαστικό δικανικό έλεγχο της υποθέσεως (διάγνωση του αδίκου, υπαγωγή στον κανόνα δικαίου και κατάγνωση της ποινής).
3. Τελευταίο ερμηνευτικό σφάλμα της απόφασης, όχι ουσιώδες για την έκβαση της υποθέσεως, σημαντικό όμως για την νομική της αξιολόγηση, είναι η αλυσιτελής επίκληση της διεθνούς αθλητικής έννομης τάξης, του καταστατικού και κανονισμών των ΦΙΦΑ-ΟΥΕΦΑ, η «ενσωμάτωσή τους» στον ΚΑΠ κλπ, προκειμένου να δικαιολογήσει την πειθαρχική αρμοδιότητα του δικαιοδοτικού οργάνου, την στιγμή που από τους κανονισμούς της ΕΠΟ δεν προκύπτει πειθαρχική ευθύνη. Διότι εν προκειμένω το δικαιοδοτικό όργανο, όπως επίσης και η ίδια η επιτροπή εφέσων, δεν επιλαμβάνονται στο πλαίσιο κάποιας πειθαρχικής, αλλά στο πλαίσιο μιας αμιγώς κυρωτικής-διοικητικής διαδικασίας, όπου η αφαίρεση βαθμών από τις υπαίτιες ομάδες δεν επιβάλλεται ως πειθαρχική ποινή αλλά ως διοικητική κύρωση, αρμοδιότητα που προκύπτει ευθέως από το άρθρο 120 παρ.1 περ.δ σε συνδυασμό με το άρθρο 69 παρ.12 Ν. 2725/1999 και αναλύεται παρακάτω.
3. Η γραμματική ερμηνεία της διάταξης του άρθρου 69 παρ.12
1 Μια πρώτη ερμηνευτική προσέγγιση της διάταξης προσφέρει το σκεπτικό του Διοικητικού Εφετείου στο αίτημα αναστολής εκτέλεσης της έκθεσης της ΕΕΑ: «Λαμβανομένης υπόψη της φύσης του πειθαρχικού οργάνου ως δικαιοδοτικού, αλλά και της χρήσης από το νομοθέτη του όρου ότι το δικαιοδοτικό όργανο «επιλαμβάνεται» καθώς και του χαρακτηρισμoύ των ελεγκτικών διαπιστώσεων της επιτροπής ως έκθεσης ή πορίσματος πρέπει να γίνει δεκτό ότι η έκθεση της επιτροπής δεν δεσμεύει το δικαιοδοτικό όργανο ως προς την συνδρομή των πραγματικών περιστατικών που συγκροτούν την αποδιδόμενη παράβαση….». Θα πρέπει επομένως να εξετάσουμε ποια είναι η λεκτική σημασία των όρων που χρησιμοποιούνται και ποια η νομική τους σημασία για την διαπίστωση ή μη της δεσμευτικότητας της έκθεσης της ΕΕΑ.
2 Το δικαιοδοτικό όργανο, στο οποίο ο νόμος παραπέμπει την έκθεση της ΕΕΑ, όντως, δεν είναι ούτε τακτικό ούτε διαιτητικό δικαστήριο. Ομως ούτε είναι και ένα απλό πειθαρχικό όργανο της ΕΠΟ. Τα καθήκοντά του εκτείνονται πολύ πέραν της επιβολής πειθαρχικών ποινών και οριοθετούνται με απόλυτη σαφήνεια στο άρθρο 120 Ν. 2725/1999 αποκλειστικά και μόνο ως δικαιοδοτικά καθήκοντα. Ως δικαιοδοτικό καθήκον αντιλαμβανόμαστε το καθήκον, σύμφωνα με το οποίο το αρμόδιο όργανο καλείται να εκφέρει δικανική κρίση, ήτοι υπαγωγή πραγματικών περιστατικών σε κανόνα δικαίου και κατάγνωση της έννομης συνέπειας.
3 Για την συγκεκριμένη υπόθεση, τα καθήκοντα αυτά, σε αντιδιαστολή προς τα καθήκοντα επιβολής πειθαρχικών ποινών που προκύπτουν από τον εκάστοτε ισχύοντα πειθαρχικό κώδικα ή και από τον ίδιο τον νόμο κατά ρητή πρόβλεψή του ( βλ. π.χ. άρθρο 41 Ζ παρ.1 Ν. 2725/1999), οριοθετούνται με σαφήνεια ως καθήκοντα που αφορούν « την εκδίκαση κάθε άλλης παράβασης και την επιβολή των αντίστoιχων ποινών που ανατίθεται στο όργανο αυτό με διατάξεις του παρόντος νόμου ...» (άρθρο 120 παρ.1 περ.δ Ν.2725/1999), μια από τις οποίες είναι και αυτή του άρθρου 69 παρ.12. Επομένως, το δικαιοδοτικό όργανο καλείται εν προκειμένω να εκδικάσει την κρινόμενη υπόθεση και όχι απλώς να επαναβεβαιώσει μια ήδη βεβαιωθείσα παράβαση. Αυτό το ιδιαίτερο δικαιοδοτικό καθήκον του πειθαρχικού της οργάνου το αποδέχεται και η ΕΠΟ, η οποία δεν αντιμετωπίζει πλέον το ζήτημα της πολυΪδιοκτησίας σαν πειθαρχική υπόθεσή της, αλλά σαν θέμα ειδικών κυρώσεων του Ν. 2725/1999.
4 Οι αρμοδιότητες της ΕΕΑ σύμφωνα με το άρθρο 77 Α παρ. 1 Ν. 2725/1999 είναι διάφορες: Ελέγχει, ερευνά, απευθύνει συστάσεις, χορηγεί άδειες, εγκρίσεις και πιστοποιητικά, καταγγέλλει παραβάσεις στις αρμόδιες δικαστικές και διοικητικές αρχές, επιβάλλει πρόστιμα και κυρώσεις, εκδίδει οδηγίες, γνωμοδοτεί, συντάσσει εκθέσεις. Είναι προφανές το ποια από τις παραπάνω αρμοδιότητες έχει αποφασιστικό, κυρωτικό, δεσμευτικό ή εισηγητικό χαρακτήρα.
5 Σε κάθε περίπτωση η έκθεση του άρθρου 69 παρ.12, εφόσον δεν εξειδικεύεται περαιτέρω, δεν μπορεί παρά να χαρακτηρισθεί νομικά ως αυτό που είναι: ως μια δικονομική πράξη του αρμοδίου υπαλλήλου ( εδώ της ΕΕΑ) για την πιστοποίηση πράξεων που έγιναν από αυτόν ή από άλλον συμπράττοντα με αυτόν, ή δηλώσεων τρίτων προσώπων που γίνονται σε αυτούς (άρθρο 148 ΚΠΔ). Η έκθεση έχει αποδεικτική δύναμη ωσότου αποδειχθεί το αντίθετο. Για όσα όμως βεβαιώνονται σε αυτήν ότι έγιναν από δημόσιο υπάλληλο η έκθεση έχει αποδεικτική δύναμη ωσότου προσβληθεί για πλαστότητα. Αυτό δεν εμποδίζει πάντως τον δικαστή να εκτιμήσει το περιεχόμενο της έκθεσης ελεύθερα.( αρθρο 152 ΚΠΔ). Σε καμία, επομένως, περίπτωση η έκθεση δεν υποκαθιστά την δικαστική λειτουργία και την δικανική κρίση.
6 Θα μπορούσε, περαιτέρω, να αναρωτηθεί κανείς αν στο πλαίσιο της ενιαίας διοικητικής διαδικασίας που συντίθεται από την έκθεση της ΕΕΑ και την απόφαση του δικαιοδοτικού οργάνου για την επιβολή της προβλεπόμενης κύρωσης δημιουργείται δεσμία αρμοδιότητα του δικαιοδοτικού οργάνου να κρίνει σύμφωνα με τις διαπιστώσεις και αξιολογικές κρίσεις της έκθεσης. Όμως και εδώ, η χρήση των εννοιών «επιλαμβάνεται», «εκδικάζει», «αποφασίζει», «κρίνει» αποτελούν χαρακτηριστικές εκφράσεις αναγνώρισης διακριτικής και όχι δεσμίας αρμοδιότητας του δικαιοδοτικού οργάνου.
7 Πέραν τούτου, και το γεγονός ότι το άρθρο 69 παρ.12 προβλέπει ρητά την δυνατότητα του δικαιοδοτικού οργάνου να επιληφθεί όχι μόνο ύστερα από έκθεση της ΕΕΑ, αλλά και μετά από προσφυγή όποιου έχει έννομο συμφέρον, αποδεικνύει την πλήρη δικαιοδοσία του δικαιοδοτικού οργάνου να αποφασίσει κατά την κρίση του. Διότι διαφορετικά, μια και η αυτή υπόθεση θα μπορούσε να κριθεί με διαφορετικό τρόπο, ανάλογα με το εάν παρεμβάλλεται ή όχι η έκθεση της ΕΕΑ.
8 Βέβαια, δεν θα πρέπει να παραγνωρίζεται η σπουδαιότητα της έκθεσης της ΕΕΑ, όσον αφορά την έρευνα και την απόδειξη των πραγματικών περιστατικών, που πράγματι θα ήταν δύσκολο έως αδύνατο για το δικαιοδοτικό όργανο να επωμισθεί. Γι’ αυτό, σε αντίθεση προς την ερμηνευτική άποψη του Διοικητικού Εφετείου ως προς την αποδεικτική δύναμη της έκθεσης και παρεκκλίνοντας από την στενή γραμματική ερμηνεία της διάταξης, θα μπορούσε τελείως εξαιρετικά, αλλά πάντως εύλογα, να υποστηριχθεί, ότι τα πιστοποιούμενα από την έκθεση πραγματικά περιστατικά δεν μπορούν να αμφισβητηθούν από το δικαιοδοτικό όργανο, εκτός αν η πιστοποίησή τους προσβληθεί για πλαστότητα.
9 Είναι επομένως ολοφάνερο, ότι, σύμφωνα με την νομική σημασία των λέξεων που χρησιμοποιεί ο νομοθέτης στα άρθρα 69 παρ.12 και 120 παρ.1 περ.δ Ν. 2725/1999, και αναφέροντας με σαφήνεια ότι το οικείο διακαιοδοτικό όργανο επιλαμβάνεται και εκδικάζει την υπόθεση ύστερα από έκθεση της ΕΕΑ, προκειμένου να εκδώσει απόφαση, και μάλιστα, σύμφωνα με την πρόσφατη τροποποίηση της παραγράφου 12 με το Ν.4659/2020, «ανεξαρτήτως του χαρακτηρισμού της παράβασης από τις οικείες πειθαρχικές διατάξεις», η μόνη δέσμευση του δικαιοδοτικού οργάνου από την έκθεση της ΕΕΑ, που νομικά θα μπορούσε να γίνει αποδεκτή, είναι ως προς τα πιστοποιούμενα από αυτή πραγματικά περιστατικά. Η υπαγωγή τους στον κανόνα δικαίου και η κατάγνωση της απορρέουσας από αυτήν κύρωσης ανήκει αποκλειστικά στην δικανική κρίση του δικαιοδοτικού οργάνου.
Συμπέρασμα
Το προφανές συμπέρασμα της υποθέσεως είναι ότι και τα δύο δικαιοδοτικά όργανα έσφαλαν στην κρίση τους και έπρεπε να εξετάσουν την υπόθεση στην ουσία της.
Είναι όμως τόσο προφανές το παραπάνω συμπέρασμα που μοιραία μας οδηγεί στον προβληματισμό: πως και γιατί έμπειροι τακτικοί δικαστές δεν υιοθετούν το αυτονόητο. Νομική ανεπάρκεια ή συνειδητή επιλογή προς όφελος ή εις βάρος κάποιου αποκλείονται. Μπορούμε όμως εύλογα να υποθέσουμε ότι ο σαθρός τρόπος οργάνωσης και λειτουργίας της ποδοσφαιρικής-αθλητικής δικαιοσύνης, που, όπως επανειλημμένως έχουμε επισημάνει, δεν παρέχει εχέγγυα προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας των δικαιοδοτικών οργάνων, ωθεί ακόμη και τακτικούς δικαστές, πιεζόμενους πράγματι από μια βορβορώδη συγκυρία για την οποία δεν ευθύνονται, στην εύκολη «ποδοσφαιρική» λύση: «Η μπάλα στην εξέδρα». Ας ελπίσουμε ότι το CAS θα την επαναφέρει στο γήπεδο. Διότι αν αυτή είναι η λειτουργία των τακτικών δικαστών στο ποδόσφαιρο, τότε μάλλον δεν τους χρειαζόμαστε.