Είναι φορές στην ζωή μας, που η καθημερινότητα που ζούμε, μπορεί να ανατραπεί από την μία στιγμή στην άλλη και αυτό να αλλάξει άρδην την ψυχολογία μας, όταν έχουμε να αντιμετωπίσουμε ένα αιφνίδιο και άσχημο γεγονός όπως ο κορωνοϊός.
Η ψυχολόγος, Βασιλική Χνούδα μιλώντας στο Metrosport.gr, μας εξήγησε για το πως μπορούμε να αντιμετωπίσουμε πρακτικά τον φόβο της συγκεκριμένης πανδημίας σε όλα τα επίπεδα ενώ στην συνέχεια αναφέρθηκε και στο πως πρέπει να διαχειριστούμε την ψυχολογία των παιδιών με τον περιορισμό που υπάρχει στην χώρα μας.
Παράλληλα τόνισε ότι με την σωστή ενημέρωση μπορούμε να απλοποιήσουμε τη δύσκολη κατάσταση που ζούμε και αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να αποφευχθούν τα καταστροφικά σενάρια που έχουμε στο μυαλό μας λόγω άγνοιας ή πανικού.
Αναλυτικά όσα είπε:
Πως μπορούμε πρακτικά να αντιμετωπίσουμε τον φόβο του κορωνοϊού σε όλα τα επίπεδα;
«Θα σας θέσω ένα ερώτημα, πριν τον κορωνοϊό δεν υπήρχε ο φόβος λόγω της βαθειάς και μακροχρόνιας οικονομικής κρίσης που αντιμετωπίζαμε; Όταν τελειώσει όλο αυτό, γιατί κάποτε θέλοντας και μη θα ολοκληρώσει και αυτό τον κύκλο του, πάλι δεν θα υπάρχουν γεγονότα που θα μας δημιουργούν φόβο και ενίοτε τρόμο; Όλα είναι θέμα, πώς αντιλαμβανόμαστε τα γεγονότα, πώς τα ερμηνεύουμε και τι στάση επιλέγουμε να κρατήσουμε
Σε πρακτικό επίπεδο, χρειάζεται ενημέρωση. Όμως, τι είδους ενημέρωση επιλέγουμε; Από τους αρμόδιους φορείς και από εξειδικευμένους επαγγελματίες ή από ανυπόγραφα κείμενα μη αρμοδίων; Επιλέγουμε ολιγόλεπτη ενημέρωση ή πολύωρη;
Παράλληλα, βοηθά η ύπαρξη υποστηρικτικού πλαισίου. Αυτό μπορεί να είναι εκτός από τα οικεία και φιλικά πρόσωπα, ένας πνευματικός, ένας επαγγελματίας ψυχικής υγείας, μια γραμμή τηλεφωνικής υποστήριξης. Υπάρχουν εναλλακτικές. Όταν μοιραζόμαστε το φόβο και τις ανησυχίες, τότε μειώνονται. Η σωματική άσκηση μπορεί να βοηθήσει καταλυτικά. Το διαδίκτυο έχει πληθώρα προγραμμάτων γυμναστικής. Τέλος, έχει παρατηρηθεί ότι όταν προσφέρουμε τις υπηρεσίες μας στον πλησίον μας και βγαίνουμε από τον εαυτό μας και αυτά που μας απασχολούν νιώθουμε καλύτερα»
Αν κάποιος νοσήσει από τον ιό, πως πρέπει να το διαχειριστή ψυχολογικά κατά την διάρκεια που νοσεί και μετά από αυτό;
Και πάλι καταλυτικό ρόλο παίζει η ενημέρωση. Το άτομο που νοσεί και είναι ενημερωμένο γνωρίζει τι συμπτώματα έχει, τι χρειάζεται να κάνει ,τι να προσέξει ,πώς να προστατεύσει τον εαυτό του και τους άλλους και που να απευθυνθεί σε περίπτωση επιπλοκών. Η γνώση απλοποιεί την κατάσταση. Απομακρύνει τα καταστροφικά σενάρια του μυαλού, λόγω άγνοιας και πανικού.
Η πλειοψηφία των ατόμων που νοσούν έχουν ήπια συμπτωματολογία. Αυτό συνεπάγεται ότι μέσα στο χώρο τους μπορούν να ζήσουν μια φυσιολογική ζωή. Έχουν την επιλογή να ζητήσουν βοήθεια και να το αντιμετωπίσουν όλο αυτό πιο εύκολα. Το κλειδί είναι η αποδοχή της νόσου και απόρροια της αποδοχής η προσαρμοστικότητα και η ευελιξία. Πάντα σε μια δυσκολία, όσο μεγάλη και αν είναι, υπάρχουν τρόποι να νιώσουμε καλύτερα και με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τις πλατφόρμες τύπου Zoom ή Skype . Η ζωή συνεχίζεται και με κορωνοϊό και αφού αναρρώσουμε . Απλά, δεν υπάρχει απολύτως κανένας λόγος ακόμη και μοναχικοί να είμαστε και μόνοι στη ζωής μας να το αντιμετωπίσουμε όλο αυτό μόνοι. Ισχύς εν τη ενώσει!»
Πως να αποφεύγονται οι εντάσεις στο σπίτι και να υπάρχει λιγότερος πανικός, με όλα όσα ακούγονται καθημερινά για τον κορωνοϊό;
«Ο τρόπος που επιλέγει ένας άνθρωπος να αντιμετωπίσει μία κατάσταση, μας δείχνει ξεκάθαρα, το πώς βλέπει τα πράγματα, την αντίληψή του δηλαδή, όπως επίσης και το ότι κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί. Σε κάποιες περιπτώσεις, δεν έχουμε επιλογή, απλά χρειάζεται να αποδεχθούμε την κατάσταση και να κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε με βάση τα δεδομένα.
Σε πρακτικό επίπεδο, το άτομο μπορεί απλά να επιλέξει να μην συμμετέχει στην ένταση, να απομακρυνθεί, να πάει για σωματική άσκηση. Εγώ όταν έχω να αντιμετωπίσω τέτοιες καταστάσεις διερωτώμαι: θα βγει άκρη; Θα αλλάξει κάτι; Τι θέλω, να έχω δίκιο ή να είμαι καλά; Τι επιλογές έχω;»
Πως πρέπει να διαχειριστούμε την ψυχολογία των παιδιών με όλο αυτό τον περιορισμό;
«Είναι μια εξαιρετική ευκαιρία να έρθει ο εργαζόμενος πατέρας ή μητέρα, πιο κοντά στα παιδιά, να αναπληρώσουν τον χρόνο και τις στιγμές που χάσανε, να τα γνωρίσουν πιο καλά και να επαναπροσδιορίσουν τη σχέση τους. Τα παιδιά θα υιοθετήσουν απέναντι στον κορωνοϊο, τη στάση που θα κρατήσουν οι γονείς. Η ψυχολογία του γονιού θα κρίνει σε μεγάλο βαθμό και την ψυχολογία των παιδιών, οπότε και πάλι είναι θέμα επιλογής. Οπότε το ερώτημα που τίθεται είναι: τι ψυχολογία θέλω να έχουν παιδιά μου;»
Είναι σωστό να παίρνουμε σημαντικές αποφάσεις εν μέσω κορωνοϊου;
« Εξαρτάται από το πώς αντιμετωπίζει το άτομο την όλη κατάσταση , αν έχει την πολυτέλεια να αναβάλλει τη λήψη μιας σοβαρής απόφασης, αν έχει υποστηρικτικό πλαίσιο και αν είναι συνειδητή η απόφαση. Σε κάθε περίπτωση χρειάζεται ψυχραιμία, μεθοδικότητα και ηρεμία. Χρειάζεται σύμπνοια αν η απόφαση έχει αντίκτυπο σε όλα τα μέλη της οικογένειας, Το να πάρει ένα μέλος της οικογένειας αποφάσεις που επηρεάζουν όλα τα μέλη της οικογένειας χωρίς να είναι σύμφωνα, δεν λειτουργεί συνήθως και δημιουργεί αντίδραση και αντίσταση»
Με ποιον τρόπο μπορώ να βάλω δημιουργικότητα στη ζωή μου;
«Αρκεί να το επιλέξουμε. Δεν είμαστε έρμαιο των καταστάσεων, σε κάποια θέματα έχουμε επιλογές. Θέλουμε μια ημέρα, μπροστά σε μια οθόνη ή μια μέρα δημιουργική; Θέλουμε να διευρύνουμε τους ορίζοντες μας ή να αναλωθούμε στα ίδια και να γίνουμε πιο βραδύκαυστοι; Θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε την τεχνολογία ορθολογιστικά ή για να δούμε ποιος/ποια κάνει τι; Θέλουμε να καλλιεργήσουμε τα ταλέντα που κάποτε δεν είχαμε χρόνο ή να δυσφορούμε και να είμαστε μέσα στην ένταση; Ο καθένας από εμάς ανάλογα με τις απαντήσεις που θα δώσει στα παραπάνω ερωτήματα , ανάλογα με τα μέσα που έχει στη διάθεση του και ανάλογα με την προθυμία του να ζήσει μια δημιουργική ζωή, θα δράσει ανάλογα»
Πως θα γεμίζω τον χρόνο μου εν μέσω καραντίνας;
«Προτείνεται να υπάρχει μια ισορροπία. Ένας άνθρωπος που επιλέγει να έχει μια ισορροπημένη ζωή χρειάζεται να κρατά μια ισορροπία ανάμεσα στην επαγγελματική , κοινωνική και προσωπική ζωή και στον χρόνο που διαθέτει για τον εαυτό του, τον προσωπικό χρόνο.
Στο επαγγελματικό κομμάτι, ακόμα και αν δεν εργαζόμαστε λόγω των συνθηκών, υπάρχει κάτι που μπορεί να μας βελτιώσει, να μας εξελίξει. Η ένταξη και αλληλεπίδραση του ατόμου σε σχέσεις κοινωνικές και η αίσθηση του «ανήκειν», βοηθά το άτομο να μην νιώθει μοναξιά, να νιώθει πολύτιμο και να αναπτύσσει την αίσθηση του αυτοσεβασμού. Η προσωπική ζωή περιλαμβάνει οικογενειακές και συντροφικές/ συζυγικές, γονεϊκές σχέσεις. Ο προσωπικός χρόνος, που είναι ο πιο υποτιμημένος , είναι το οξυγόνο του ανθρώπου. Ο χρόνος που αφιερώνει για να κάνει αυτό που τον ευχαριστεί και που τον βοηθά να ανασυνταχθεί ώστε να μπορέσει να ανταποκριθεί στους διάφορους ρόλους της ζωής του. Αυτό που σας παραθέτω είναι ο κορμός, από εκεί και πέρα ο καθένας το προσαρμόζει όπως μπορεί ανάλογα με τη φάση που είναι και τα μέσα που έχει»
Πως θα έχω διάθεση και με ποιόν τρόπο μπορώ να αναπληρώνω τον χαμένο χρόνο;
«Ο χαμένος χρόνος θα αναπληρωθεί και θα γίνει δημιουργικός όταν αλλάξει η οπτική μας απέναντι του και του δώσουμε τον σεβασμό που του αξίζει. Ο χρόνος είναι αμείλικτος , δεν γυρνά πίσω. Το κάθε δευτερόλεπτο χρειάζεται να το αντιμετωπίζουμε με σεβασμό , άλλωστε η ζωή μας είναι άθροισμα δευτερολέπτων. Αν την κάθε στιγμή , κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε τότε το σίγουρο είναι το σήμερα θα είναι πολύτιμο. Απλά ,οι άνθρωποι έχουμε προσδοκίες για το πώς θέλουμε να είναι η ημέρα μας , την θέλουμε κομμένη καιν ραμμένη στα μέτρα μας και αν δεν βγει το πλάνο νιώθουμε απογοήτευση επειδή τα πράγματα δεν βγήκαν όπως θέλαμε. Η ζωή είναι αυτή, οι συνθήκες είναι αυτές και εμείς καλούμαστε να κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε και να αποδεχθούμε αυτό που συμβαίνει και να προσαρμοστούμε»
Τι μεθόδους να ψάξω ώστε να ανέβω ψυχολογικά;
«Ερώτηση παγίδα μου ακούγεται αυτό. Σίγουρα όχι με υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και ηρεμιστικών χαπιών αν δεν υπάρχει διάγνωση από ψυχίατρο. Το ίδιο ισχύει και για τα ναρκωτικά ,εννοείται. Το να ανέβω ψυχολογικά και να είμαι καλά ψυχολογικά είναι μια διαδικασία που προϋποθέτει χρόνο, δέσμευση και πειθαρχία.
Τώρα με αυτή τη κατάσταση όποια υποβόσκουσα ψυχοπαθολογία υπήρχε είναι πιο εύκολο να πυροδοτηθεί, οπότε χρειάζεται να είμαστε λίγο παραπάνω σε εγρήγορση σε ό,τι αφορά και εμάς και τους δικούς μας όταν συντρέχουν λόγοι ανησυχίας Ωστόσο, είναι και επίφοβη περίοδος για υποτροπή για όσους από εμάς έχουμε άτομα με ψυχιατρικό ιστορικό και ιστορικό καταχρήσεων ουσιών. Εκτός από την αποδοχή της κατάστασης και η επιλεκτικότητα παίζει σημαντικό ρόλο.
Χρειάζεται να είμαστε επιλεκτικοί στο τι είδους ενημέρωση λαμβάνουμε, με ποια άτομα συναναστρεφόμαστε. Χρειάζεται να έχουμε δίπλα μας άτομα που μας υποστηρίζουν, να έχουμε ένα πλάνο για την ημέρα , να καθιερώσουμε την καθημερινή άσκηση καιτην υγιεινή διατροφή. Τέλος χρειάζεται να είμαστε σε εγρήγορση όσο μπορούμε στο κομμάτι των σκέψεων που έχουμε. Ένα ερώτημα που μπορεί να ανακουφίσει είναι : τι μπορώ να κάνω εγώ για το συγκεκριμένο θέμα σήμερα; Βοηθά ιδιαίτερα να επικεντρωνόμαστε στο παρόν ώστε να περιορίζονται τα δυσάρεστα σενάρια του μέλλοντος και οι επώδυνες εμπειρίες και αστοχίες του παρελθόντος»
Οταν τελειώσει ο εγκλεισμός στο σπίτι και έχουμε την δυνατότητα να βγούμε έξω, πως πρέπει να αντιμετωπίσουμε ψυχολογικά το συγκεκριμένο γεγονός για να επανέλθουμε στην κανονικότητα;
«Αυτό θα εξαρτηθεί από το πώς αντιμετωπίζουμε το παρόν. Σήμερα βάζουμε τα θεμέλια για το αύριο με την εμπειρία του χθες. Χρειάζεται να είμαστε ευγενικοί με τον εαυτό μας όταν τελειώσει όλο αυτό. Να δείξουμε ανοχή και σεβασμό σε εμάς, να κατεβάσουμε τον πήχυ και να καταλαβαίνουμε ότι είμαστε απλά άνθρωποι με συγκεκριμένα όρια και συγκεκριμένες δυνατότητες. Αλλά όταν φθάσουμε σε αυτό το σημείο αύριο, χρειάζεται να έχουμε κάνει την προσπάθεια μας σήμερα. Στα άτομα που δουλεύω, όταν τους παίρνει λίγο από κάτω τους κάνω την εξής ερώτηση: Πώς θα ήθελες να είσαι όταν τελειώσει όλο αυτό; Διότι θα τελειώσει. Αυτό λέω και στον εαυτό μου. Με τις επιλογές μου σήμερα θα βάλω όσο μπορώ τις βάσεις για αύριο»
Πως αντιμετωπίζεις την δύσκολη κατάσταση με τον ιό;
«Εγώ δεν φοβάμαι για να είμαι ειλικρινής μέχρι στιγμής. Ακολουθώ τις προτάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και αντιμετωπίζω τον εαυτό μου ως φορέα, ώστε να είμαι πιο προσεκτική και να μην φέρω σε δύσκολη θέση αυτούς που φοβούνται πολύ.
Εγώ έχω επιλέξει την ηρεμία ως τρόπο ζωής όσο μπορώ. Έχω την ευλογία να έχω ένα υποστηρικτικό πλαίσιο τριών ατόμων που αγαπώ βαθειά. Το κάθε άτομο με βοηθά σε διαφορετικό τομέα. Όποτε προκύπτει κάποιο θέμα καλώ για βοήθεια και προλαβαίνω όσο μπορώ το θέμα στην αρχή , πριν πάρει διαστάσεις στο μυαλό μου και καταλήξει σε ένα καταστροφικό σενάριο. Έχω στη ζωή μου άτομα που έχουμε κοινά ενδιαφέροντα, κοινούς προβληματισμούς και κοινή προσέγγιση για τη ζωή. Έχω ένα πλάνο μέσα στην ημέρα. Αθλούμαι περίπου μιάμισι ώρα την ημέρα και προσέχω πολύ τι τρώω. Μιλώ με συγγενείς μου πιο συχνά . Επικοινωνώ με τον αδερφό μου μέσω viber. Ήρθα πιο κοντά στα ανήλικα παιδιά της οικογένειας και της ευρύτερης οικογένειας. Έμαθα, το περιβόητο tik tok,, τα τραγούδια και τις χορογραφίες των Blackpink, έμαθα ότι σε συνομιλίες μέσω messenger μπορεί μου βάλουν μια γάτα στο κεφάλι, γυαλιά ή μουστάκι, το απολαμβάνω. Είδα άλλο παιδί μας, να κάνει για πρώτη φορά ποδήλατο. Μοιράζομαι στιγμές με την οικογένεια μου, που μου έλειψαν επειδή παλιά πάντα απουσίαζα. Τώρα είμαι παρούσα και διαθέσιμη έστω και διαδικτυακά. Ακούω μουσική που με ηρεμεί, κείμενα που γαληνεύουν την ψυχή μου. Προσπαθώ να έχω το μυαλό μου απασχολημένο διαρκώς, εμένα μου ταιριάζει η προσευχή. Στον καθένα ό,τι ταιριάζει, αρκεί το μυαλό να πειθαρχεί και να μην σκορπά δεξιά αριστερά, όσο μπορεί. Τέλος, εμένα με βοηθά να μην κλείνομαι στον μικρόκοσμο μου, το να προσφέρω όταν μου ζητηθεί, οπότε η κάθε μέρα έστω και μέσω αυτού του ιού είναι διαφορετική διότι δεν γνωρίζω τι θα προκύψει.
Σέβομαι την ημέρα που ζω και όταν είναι πολύ δύσκολη τη χωρίζω σε μέρη, κάποιες φορές για να βγει και σε λεπτά. Κοιτάω τις επιλογές μου και τις εναλλακτικές μου στην κάθε περίπτωση. Σε εμένα αυτά δουλεύουν και νιώθω καλά»
Τι μήνυμα θα ήθελες να στείλεις στον κόσμο;
«Για εμένα το ζητώ βοήθεια δεν σημαίνει είμαι αδύναμος αλλά έχω αυτοσεβασμό και θέλω να ζω ποιοτικά. Από την εμπειρία μου ως τώρα έχω καταλήξει να πιστεύω ότι πάντα, παντού, υπάρχει κάποιος που μπορεί να μας βοηθήσει αν ζητήσουμε βοήθεια και αυτό ισχύει και στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα. Υπάρχουν λαμπροί επιστήμονες, απλά χρειάζεται και εμείς να κάνουμε την προσπάθεια να βρούμε αυτόν που μας ταιριάζει. Μέσα σε αυτή τη δοκιμασία που βιώνουμε η σκέψη μου είναι στα άτομα που είτε ασκούν βία (αυτούς από εμάς που γνωρίζουμε ότι κάτι δεν πάει καλά με τη συμπεριφορά μας, ντρεπόμαστε, μετανιώνουμε και το επαναλαμβάνουμε) , είτε υφίστανται βία( αυτούς από εμάς που καλύπτουμε, που ντρεπόμαστε ή φοβόμαστε να μιλήσουμε, που κινδυνεύει ή κινδύνευσε η σωματική μας ακεραιότητα και μπήκαμε στο νοσοκομείο, που καλούμε τα σώματα ασφαλείας και μετά ανακαλούμε, που μας απειλούν με την επιμέλεια των παιδιών μας και ότι θα μείνουμε στο δρόμο) είτε είμαστε μάρτυρες βίας( συγγενείς, οικείοι ,φίλοι που δεν θέλουμε να ανακατευτούμε, φοβόμαστε).
Κατανοώ ότι είναι δύσκολο να εμπιστευτούμε ή ενδεχομένως δεν έχουμε τη δυνατότητα να κινηθούμε ελεύθερα επειδή υπάρχει καθεστώς απειλής ή ενδεχομένως δεν είμαστε ακόμα έτοιμοι να δράσουμε ή έχουμε ακόμα ελπίδα ότι κάτι θα αλλάξει. Υπάρχει λύση διαθέσιμη σε όλους είτε κρατική είτε ιδιωτική είτε τηλεφωνική υποστήριξη. Ένα σεβαστό ποσοστό της οικογενειακής βίας έχει τις ρίζες του και στην κατάχρηση αλκοόλ και ναρκωτικών ουσιών. Επειδή εγώ δεν γνωρίζω από εθισμό, απλά παραπέμπω όταν χρειαστεί.. Ψάχνοντας, λοιπόν, που να παραπέμψω ,έμαθα και για μία άλλη εναλλακτική που έχει αποτέλεσμα, την εμπιστεύομαι πια και σας την καταθέτω.
Εκτός από τους αρμόδιους κρατικούς φορείς που φέρουν την αξιοπιστία και την εγκυρότητα του κράτους, του υψηλού επιπέδου επαγγελματίες υγείας που ασχολούνται και προσφέρουν στο πεδίο του εθισμού ,υπάρχουν και οι ομάδες των Αλκοολικών Ανωνύμων, Ναρκομανών Ανώνυμων .( Εκτός αυτών υπάρχουν ομάδες Ανωνύμων για τον τζόγο, το σεξ και την υπερφαγία) Παράλληλα, υπάρχουν και οι ομάδες στήριξης των συγγενών των παραπάνω , όπως η Αλ-Ανών, οι συγγενείς ατόμων που έχουν θέμα με το ποτό και οι Ανώνυμες Οικογένειες Ναρκομανών( F.A.). Οι ομάδες έχουν ιστοσελίδες πληροφόρησης του κοινού , οπότε οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να απευθυνθούν εκεί, να δουν οι ίδιοι αν τους ταιριάζει ή όχι»