Διπλές κάλπες για τις βουλευτικές και τις προεδρικές εκλογές στήνονται σήμερα (8/5) στα Σκόπια που πρόκειται να καθορίσουν αν η χώρα θα διατηρήσει τη φιλοευρωπαϊκή της πορεία προφυλάσσοντας παράλληλα την εύθραυστη ειρήνη μεταξύ των δύο μεγαλύτερων εθνοτικών κοινοτήτων της.
Οι δημοσκοπήσεις, αλλά και το αποτέλεσμα του πρώτου γύρου των προεδρικών εκλογών στις 24 Απριλίου, δείχνουν μια «καθαρή» νίκη για το εθνικιστικό κόμμα VMRO-DPMNE, καθώς η υποψήφια της αντιπολίτευσης Γκορντάνα Σιλιάνοφσκα, μια 70χρονη συνταξιούχος καθηγήτρια νομικής, συγκέντρωσε διπλάσιες ψήφους από τον Στέβο Πενταρόβσκι τον νυν πρόεδρο της Βόρειας Μακεδονίας και υποψήφιο των κυβερνώντων Σοσιαλδημοκρατών.
Δυσαρεστημένοι με την καθυστερημένη διαδικασία ένταξης της χώρας στην ΕΕ, την αδύναμη οικονομία και τη διάχυτη διαφθορά, πολλοί ψηφοφόροι αποφάσισαν να στηρίξουν την υποψήφια της αντιπολίτευσης στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών, ενώ σύμφωνα με εκτιμήσεις πολιτικών αναλυτών, το VMRO- DPMNE αναμένεται να καταλάβει - μέσα από τη σημερινή διαδικασία - περίπου 55 έδρες (αν όχι παραπάνω), την ώρα που το κυβερνών Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SDSM) θα περιοριστεί σε μόλις περίπου 25 έδρες.
Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, ωστόσο, το VMRO-DPMNE δεν πρόκειται να αποσπάσει αυτοδυναμία στις σημερινές εκλογές, ενώ σε κάθε περίπτωση θα συνεργαστεί με κάποιο αλβανικό κόμμα για τον σχηματισμό κυβέρνησης - με δεδομένο πως οι Αλβανοί αποτελούν το 25% του πληθυσμού της Βόρειας Μακεδονίας.
Οι συμβιβασμοί με τους γείτονες και το αβέβαιο μέλλον στην ΕΕ
Η Βόρεια Μακεδονία περιμένει από το 2005 την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την ΕΕ. Η Ελλάδα ήρε το βέτο της το 2019 - μετά και τη Συμφωνία των Πρεσπών - αλλά η Βουλγαρία συνεχίζει να βάζει εμπόδια.
Πιο συγκεκριμένα, μετά από μια διαμάχη που διήρκεσε πάνω από 25 χρόνια, τα Σκόπια συμφώνησαν να αλλάξουν το όνομα της χώρας από Μακεδονία σε Βόρεια Μακεδονία, με την Ελλάδα να απαντά αίροντας το βέτο της κι ανοίγοντας τον δρόμο για την ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ το 2020.
Ο δρόμος προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση ωστόσο είναι ακόμη απροσπέλαστος κυρίως εξαιτίας της Βουλγαρίας που εγείρει ζητήματα ιστορικής φύσεως - αμφισβητώντας μεταξύ άλλων την αυτοτέλεια της μακεδονίτικης γλώσσας - ενώ απαιτεί και αναγνώριση των 3.000 μελών της βουλγαρικής μειονότητας στο σύνταγμα της χώρας.
Κάπως έτσι, ενώ οι Σοσιαλδημοκράτες ήρθαν στην εξουσία το 2017 υποσχόμενοι την ένταξη στο ΝΑΤΟ, την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την ΕΕ και την καταπολέμηση της διαφθοράς, κατάφεραν εντέλει να εκπληρώσουν μόλις μία από αυτές τις υποσχέσεις.
Σήμερα στη Βόρεια Μακεδονία, οι ψηφοφόροι ανησυχούν κυρίως για την ποιότητα ζωής, τη διαφθορά, τη συρρίκνωση του πληθυσμού και το brain drain, με την εμπιστοσύνη στην ΕΕ να φθίνει, χωρίς όμως να παύει να είναι υψηλή. Πιο συγκεκριμένα η υποστήριξη έχει πέσει στο 65%, από 85-90% όταν η χώρα έλαβε αρχικά το καθεστώς υποψήφιας χώρας το 2005, όποτε υπήρξε μια γενικότερη ευφορία στα Δυτικά Βαλκάνια πως η διεύρυνση θα μπορούσε πλέον να επιτευχθεί.
Οι συνθήκες που επικρατούσαν το 2018 όμως δεν έχουν καμία σχέση με αυτές σήμερα.
Σημειώνεται πως παρά τη βαριά ήττα της στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών στις 24 Απριλίου, η κυβέρνηση των Σοσιαλδημοκρατών επιμένει στο σύνθημά της «Δεν παραιτούμαστε από το ευρωπαϊκό μέλλον». Τι κι αν οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το μήνυμα αυτό δεν φτάνει στους ψηφοφόρους, οι οποίοι έχουν κουραστεί από τους συμβιβασμούς με τους γείτονες και το αβέβαιο μέλλον στην ΕΕ.
«Στον αέρα» η Συμφωνία των Πρεσπών
Ο Χρίστιαν Μίτσκοσκι - ηγέτης του VMRO-DPMNE και πιθανότατα ο επόμενος πρωθυπουργός της Βόρειας Μακεδονίας - έχει υποστηρίξει προεκλογικά το τέλος της συναίνεσης στον διάλογο με την ΕΕ.
Όπως σημειώνει ο επικεφαλής του ερευνητικού κέντρου IDSCS στα Σκόπια, «οι έρευνες δείχνουν πως η μεγαλύτερη απειλή για τα εθνικά συμφέροντα της Βόρειας Μακεδονίας θεωρείται η Βουλγαρία», με αποτέλεσμα το VMRO να προσπαθεί να επιδείξει προεκλογικά ακόμη μεγαλύτερη προκλητικότητα και εχθρότητα προς τη Σόφια - κάτι που μπορεί να επιδεινώσει περαιτέρω τις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών.
Αντίστοιχη προκλητικότητα, ωστόσο, εκδηλώνεται και απέναντι στην Ελλάδα.
Πρόσφατα - κατά τη διάρκεια τηλεοπτικού debate που είχε με τον αρχηγό του κυβερνώντος Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος Ντιμίταρ Κοβάτσεφσκι - ο Χρίστιαν Μίτσκοσκι, ερωτηθείς για το πώς θα κατονομάζει τη χώρα, στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, σε περίπτωση που εκλεγεί πρωθυπουργός, απάντησε ως εξής:
«Δεν ξέρω γιατί θα πρέπει εμείς να αλλάξουμε συμπεριφορά, εάν λάβουμε την εμπιστοσύνη των πολιτών. Για μένα η Μακεδονία είναι και θα είναι Μακεδονία. Πάνω σε αυτό δεν υπάρχουν αμφιβολίες. Οι πρόγονοί μου θα είναι περήφανοι για μένα, για ό,τι κάνω για τον λαό και τη χώρα μου. Πάνω σε αυτό δεν υπάρχουν αμφιταλαντεύσεις. Δεν αλλάζω τις θέσεις μου».
Στο ίδιο μήκος κύματος - και μάλλον πιο προκλητική - η υποψήφια και απόλυτο φαβορί στις προεδρικές Γκορντάνα Σιλιάνοφσκα. Όπως δηλώνει, το θέμα με τη Συμφωνία των Πρεσπών παραμένει «ανοιχτό», ενώ η ίδια δεν προτίθεται να χρησιμοποιεί τη νέα ονομασία της χώρας.
Συγκεκριμένα, στο επίσημο πρόγραμμα της Γκορντάνα Σιλιάνοφσκα ενόψει των προεδρικών εκλογών, που παρατίθενται στην ιστοσελίδα του VMRO-DPMNE, οι θέσεις της υποψήφιας του κόμματος αυτού για τη Συμφωνία των Πρεσπών είναι οι εξής:
«Η Συμφωνία των Πρεσπών, συμπεριλαμβανομένων των συνταγματικών τροποποιήσεων, εγκρίθηκε κατά παράβαση του εθνικού δικαίου και συνιστά επίμαχο θέμα στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου, ιδίως σε σχέση με το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση, την αρχή της ισότητας των κρατών, την παρέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις ενός κυρίαρχου κράτους, ενώ η παρείσφρηση στην ταυτότητα, συνιστά επιπλέον και σοβαρή παραβίαση των συλλογικών και ατομικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων των πολιτών της Μακεδονίας. Τόσο από νομικής όσο και από πολιτικής άποψης εξακολουθώ να θεωρώ ότι το θέμα παραμένει ανοιχτό.
Σεβόμενη την ξεκάθαρα εκπεφρασμένη βούληση των μακεδόνων πολιτών τον Σεπτέμβριο του 1991 (σ.σ.στο δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της χώρας), καθώς και τον Σεπτέμβριο του 2018 (σ.σ. στο δημοψήφισμα για τη Συμφωνία των Πρεσπών), αλλά και ως πολίτης, στις δημόσιες δηλώσεις μου δεν θα χρησιμοποιώ τον επιθετικό προσδιορισμό βόρεια».
Σημειώνεται πως η Σιλιάνοφσκα είχε εκφράσει τις ίδιες απόψεις και στη διάρκεια των τελευταίων προεδρικών εκλογών που είχαν διεξαχθεί τον Μάιο του 2019, ως υποψήφια του VMRO-DPMNE. Στις εκλογές εκείνες, η Σιλιάνοφσκα είχε ηττηθεί από τον νυν πρόεδρο της χώρας Στέβο Πεντάροφσκι.