Άσχημες μνήμες ξυπνά πάντα η Πρωτομαγιά για τους φίλους της Formula 1 καθώς το 1994 σκοτώθηκε ο σπουδαίος Άιρτον Σένα.
Ο Βραζιλιάνος ήταν για πολλούς ο κορυφαίος πιλότος όλων των εποχών και ο θάνατός του στην πίστα της Ίμολα σκόρπισε θλίψη όχι μόνο στην πατρίδα του αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο.
Τα πρώτα χρόνια
Ο Άιρτον Σένα Ντα Σίλβα, όπως είναι το πλήρες όνομά του, γεννήθηκε στις 21 Μαρτίου του 1960 σε νοσοκομείο της γειτονιάς Σαντάνα, του Σάο Πάουλο.
Ήταν το δεύτερο παιδί του γαιοκτήμονα και έργοστασιάρχη Μίλτον Ντα Σίλβα και της Νέιδε Σένα. Είχε μία μεγαλύτερη αδερφή, τη Βιβιάν, και έναν μικρότερο αδερφό, τον Λεονάρντο.
Έμαθε να οδηγεί στα 7 του με ένα τζιπ γύρω από το αγρόκτημα της οικογένειάς του, ενώ ξεκίνησε να αγωνίζεται στα καρτ όταν ήταν 13 ετών. Το πρώτο του καρτ το κατασκεύασε ο πατέρας του χρησιμοποιώντας μία μηχανή χορτοκοπτικού.
Στα 17 του, ο Σένα κέρδισε το Πρωτάθλημα καρτ της Νότιας Αμερικής το 1977. Αγωνίστηκε στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα καρτ από το 1978 έως το 1982, τερματίζοντας δεύτερος το 1979 και το 1980.
Το 1981, μετακόμισε στην Αγγλία για να ξεκινήσει αγώνες με μονοθέσια, κερδίζοντας το πρωτάθλημα RAC και Townsend-Thoreson Formula Ford 1600 εκείνη τη χρονιά με την ομάδα Van Diemen.
Η παρ΄ολίγον αποχώρηση
Κι όμως παρά το αδιαμφισβήτητο ταλέντο του, υπήρξε στιγμή που ο Άιρτον Σένα θα εγκατέλειπε τον μηχανοκίνητο αθλητισμό.
Υπό την πίεση των γονιών του για να αναλάβει ρόλο στις οικογενειακές επιχειρήσεις, ο Σένα ανακοίνωσε την απόσυρσή του τη Formula Ford και επέστρεψε στη Βραζιλία. Προτού φύγει από την Αγγλία, ο Βραζιλιάνος δέχθηκε μια προσφορά 10.000 λιρών από μια ομάδα της Formula Ford 2000. Πίσω στην πατρίδα του τελικά αποδέχτηκε την προσφορά και επέστρεψε για να ζήσει στην Αγγλία.
Αποφάσισε να υιοθετήσει το επώνυμο της μητέρας του (Σένα), μιας και το πατρικό του (Ντα Σίλβα) είναι το πιο συνηθισμένο επώνυμο στη χώρα του.
Το 1982, ο Σένα έκανε «νταμπλ» κερδίζοντας τα πρωταθλήματα της βρετανικής και της ευρωπαϊκής Formula Ford 2000.
Την επόμενη χρονιά, ο Βραζιλιάνος οδήγησε στο βρετανικό πρωτάθλημα Formula Three με την West Surrey Racing. Μετά από σκληρή μάχη με τον Μάρτιν Μπραντλ κερδίζει τον τίτλο στον τελευταίο αγώνα της σεζόν.
Μετάβαση μετ’ εμποδίων στην Formula 1
Η ώρα για το άλμα στη Formula 1 είχε έρθει. Τον πλησιάζουν αρκετές ομάδες αλλά θα συναντήσει πολλά εμπόδια. Ο Φρανκ Ουίλιαμς της Williams, ο Πίτερ Γουόρ της Lotus, ο Μπέρνι Έκλστοουν της Brabham και ο Ρον Ντένις της McLaren του δίνουν τη δυνατότητα να κάνει δοκιμές και του προσφέρουν πολυετή συμβόλαια για να οδηγήσει για αυτούς στη συνέχεια.
Στις δοκιμές με την Williams στην πίστα του Donnington Park, ο Σένα είναι ταχύτερος από τον τότε παγκόσμιο πρωταθλητή της Formula 1, Κίκι Ρόσμπεργκ.
Ωστόσο, Williams και McLaren δεν έχουν κενές θέσεις οδηγών για εκείνη τη σεζόν με τους Ρόσμπεργκ-Λαφίτ και Προστ-Λάουντα αντίστοιχα, ενώ δύο φορές του έφραξαν τον δρόμο οι χορηγοί των ομάδων.
Στην Lotus, ο Πίτερ Γουόρ ήθελε τον Σένα στη θέση του Νάιτζελ Μάνσελ αλλά η Imperial Tobacco ήθελε οπωσδήποτε Βρετανό οδηγό. Το ίδιο συνέβη και με την Brabham, παρά τις εξαιρετικές εντυπώσεις που άφησε ο Σένα. Αλλά ο κύριος χορηγός της, η ιταλική γαλακτοκομική εταιρία Parmalat, έθεσε βέτο για Ιταλό οδηγό. Έτσι η θέση που προοριζόταν για τον Βραζιλιάνο δόθηκε στους αδελφούς Τέο και Κοράντο Φάμπι. Παράλληλα, ο ήδη δύο φορές παγκόσμιος πρωταθλητής (1981. 1983) Νέλσον Πικέ, έπεισε τον Έκλστοουν να δώσει τη θέση του οδηγού δοκιμών στον φίλο του, Ρομπέρτο Μορένο. Έτσι και αυτή η πόρτα έμεινε κλειστή.
Έτσι ο Σένα, που σκόπευε να αγωνιστεί στην Formula 1, καταλήγει στην άσημη βρετανική Toleman.
Ένα αστέρι γεννιέται στο βρεγμένο Μονακό
Το ντεμπούτο του στη Formula 1 είναι ό,τι χειρότερο θα μπορούσε να φανταστεί. Ο Σένα είναι ο πρώτος που εγκατέλειψε στο Γκραν Πρι της Βραζιλίας, στον αγώνα δηλαδή μπροστά στους συμπατριώτες του.
Παρ’ όλα αυτά το αστείρευτο ταλέντο του δεν αργεί να κάνει την εμφάνισή του και μάλιστα με εκκωφαντικό τρόπο.
Στον πιο απαιτητικό αγώνα, αυτόν στους στενούς δρόμους του Μονακό, και υπό καταρρακτώδη βροχή, ο Σένα κυριολεκτικά πετάει.
Την ώρα που ο παγκόσμιος πρωταθλητής Νέλσον Πικέ και ο Νίκι Λάουντα εγκαταλείπουν και ο Αλέν Προστ πασχίζει να κρατήσει την πανίσχυρη McLaren Porsche του στην πίστα αντιμετωπίζοντας πρόβλημα με τη θερμοκρασία των φρένων του, ο Βραζιλιάνος με σαφώς υποδεέστερο μονοθέσιο κάνει τον έναν ταχύτερο γύρο μετά τον άλλο.
Ο Προστ κάνει επανειλημμένα νοήματα στους αγωνοδίκες για να διακόψουν τον αγώνα. Κάτι που τελικά γίνεται στον 32ο γύρο από τον αλυτάρχη Τζάκι Ιξ ενώ ο Σένα προσπέρασε τον Γάλλο που είχε επιβραδύνει και πανηγύριζε πιστεύοντας πως είχε νικήσει. Όμως μετρούσε η κατάταξη στον προηγούμενο γύρο και η νίκη πήγε στον Προστ.
Η απόφαση της διακοπής του αγώνα σήκωσε πολλές αντιδράσεις καθώς ο Ιξ ήταν ο κύριος οδηγός της Rothmans-Porsche, ομάδα με ίδιο κινητήρα με την McLaren του Αλέν Προστ που ήταν ο ωφελημένος. Μάλιστα, ο Ιξ παύθηκε από τα καθήκοντά του μετά από όσα έγιναν.
«Δεν θα με άφηναν ποτέ να τους κερδίσω με μια Toleman μέσα στο Μονακό», είπε χολωμένος ο Σένα λίγο μετά το τέλος του αγώνα.
Η δημιουργία του μύθου
Το 1985 παίρνει μεταγραφή στη Lotus αφού ο Μάνσελ μετακινείται στη Williams. Η πρώτη του pole position μετατρέπεται σε νίκη στο Εστορίλ στην Πορτογαλία, και πάλι υπό καταρρακτώδη βροχή.
Σε παρόμοιες συνθήκες κερδίζει και στο Σπα επιβεβαιώνοντας ότι είναι ασυναγώνιστος στη βροχή. Ο μύθος του ξεκινά να χτίζεται.
Δύο τέταρτες (1985, 1986) και μία τρίτη θέση (1987) στο πρωτάθλημα οδηγών του δίνουν το «διαβατήριο» για τη McLaren-Honda το 1988 με την έγκριση του «καθηγητή» Αλέν Προστ που ήταν ο πρώτος οδηγός της ομάδας.
Βέβαια ο ταλαντούχος Σένα δεν θα συμβιβαζόταν με τη θέση του δεύτερου οδηγού και το έδειξε. Με 8 νίκες έναντι 7 του Γάλλου σε σύνολο 16 αγώνων, κατακτά τον τίτλο με 90 βαθμούς έναντι 87 του «καθηγητή». Μία από τις κορυφαίες του στιγμές είναι και ο γύρος που έκανε στις κατατακτήριες δοκιμές στο Μονακό που θεωρείται από πολλούς ως ο κορυφαίος στην ιστορία της Formula 1. Το χρονόμετρο σταμάτησε στο 1:23:998 ενώ ο Προστ έκανε 1:25:425. Διαφορά 1,5 δευτερολέπτου με το ίδιο αυτοκίνητο!
Μεσούσης της σεζόν ο Προστ ζήτησε συνάντηση με το αφεντικό της Honda, Νομπουχίκο Καβαμότο, λόγω ευνοϊκής μεταχείρισης της ιαπωνικής εταιρίας προς τον Σένα. Ο Καβαμότο το παραδέχτηκε και υποσχέθηκε στον Προστ ίση μεταχείριση.
Η κόντρα του Σένα με τον Προστ γιγαντώθηκε το 1989. Ο Γάλλος κατέκτησε το τρίτο του παγκόσμιο πρωτάθλημα με τον πλέον επεισοδιακό τρόπο. Στο Γκραν Πρι της Σουζούκα, ο Σένα πήρε την pole position όντας 1,7 δευτερόλεπτα ταχύτερος από τον Προστ. Στη εκκίνηση ο Γάλλος αιφνιδίασε τον Σένα και πήρε την πρωτοπορία την οποία κρατούσε μέχρι τον 46ο γύρο. Τότε ο Σένα που ήθελε μόνο τη νίκη για να διατηρήσει τις ελπίδες του για το πρωτάθλημα και πίεζε ασφυκτικά τον «καθηγητή» δοκίμασε να τον προσπεράσει στο τελευταίο σικέιν της πίστας. Οι δύο teammates συγκρούστηκαν και τέθηκαν εκτός αγώνα. Ο Σένα κατάφερε να ξεκινήσει με τη βοήθεια των ανθρώπων στην πίστα, άλλαξε την εμπρός αεροτομή του και συνέχισε τον αγώνα κυνηγώντας τον Αλεσάντρο Νανίνι της Μπένετον που είχε περάσει στην πρώτη θέση. Ο Σένα κατάφερε να περάσει τον Ιταλό και πανηγύρισε τη νίκη. Όχι όμως για πολύ αφού οι αγωνοδίκες τον μηδένισαν, η νίκη πήγε στον Νανίνι και ο τίτλος κατέληξε στα χέρια του Προστ.
Αυτή ήταν η τελευταία σεζόν που συνυπήρξαν Σένα και Προστ αφού ο Γάλλος μετακόμισε στη Ferrari. Ο Σένα πανηγύρισε άλλα δύο πρωταθλήματα το 1990 και το 1991 με teammate τον Αυστριακό Γκέρχαρντ Μπέργκερ.
Συνολικά ο Βραζιλιάνος συμμετείχε σε 162 Grand Prix, πήρε 41 νίκες, 65 pole positions ενώ ανέβηκε 80 φορές στο βάθρο. Όλα αυτά μέχρι το πιο μαύρο τριήμερο στην ιστορία της Formula 1.
Η αιματοβαμμένη Ίμολα
Στην πίστα «Έντσο και Ντίνο Φεράρι» οι οιωνοί ήταν άσχημοι από την αρχή του τριημέρου. Η αρχή έγινε με τον Ρούμπενς Μπαρικέλο στις ελεύθερες δοκιμές της Παρασκευής (29/4/1994) που είδε το μονοθέσιό του να απογειώνεται και να καρφώνεται στα προστατευτικά ελαστικά. Ο Βραζιλιάνος γλίτωσε σαν από θαύμα.
«Ήμουν νεκρός για 6 λεπτά μου είπε ο Σιντ Γουότκινς (σ.σ ο γιατρός της Formula 1). Η γλώσσα μου είχε γυρίσει. Μου είπε ότι ασκήθηκαν δυνάμεις ίσες με 90 G» δήλωσε μετά από χρόνια ο Μπαρικέλο.
Την επομένη, στις κατατακτήριες δοκιμές του Σαββάτου (30/4/1994) έχασε τη ζωή του σε τρομακτικό δυστύχημα ο Ρόλαντ Ρατσενμπέργκερ. Κομμάτι της μπροστινής πτέρυγας του μονοθεσίου αποκολλήθηκε και o άτυχος Αυστριακός οδηγός βρέθηκε παγιδευμένος στην ανεξέλεγκτη πλέον Simtek-Ford που συνετρίβη κυριολεκτικά στον τοίχο στη στροφή Βιλνέβ με ταχύτητα 315 χλμ/ώρα. Ο Ρατσενμπέργκερ σκοτώθηκε ακαριαία από κάταγμα στη βάση του κρανίου του ενώ η σφοδρότατη σύγκρουση προκάλεσε και ρήξη αορτής. Ο άτυχος πιλότος διακομίστηκε στο νοσοκομείο Maggiore της Μπολόνια όπου και διαπιστώθηκε ο θάνατός του.
Την Κυριακή, Πρωτομαγιά του 1994, ο Σένα ξεκινά από την pole position και παίρνει την πρωτοπορία.
Στον 7ο γύρο του αγώνα, ο Βραζιλιάνος πιλότος ξεκίνησε να στρίβει στη στροφή Ταμπουρέλο. Ξαφνικά η Williams του έφυγε από την πίστα με ταχύτητα 307 χλμ/ώρα και προσέκρουσε με σφοδρότητα στον τσιμεντένιο τοίχο με ταχύτητα 233 χλμ/ώρα. Η πίστα γέμισε συντρίμμια και ο αγώνας διακόπηκε.
Στο σημείο έφτασαν αμέσως ασθενοφόρα και ο γιατρός Σιντ Γουότκινς με το ιατρικό του τιμ. Ο τελευταίος αντιλήφθηκε ότι η κατάσταση ήταν κάτι παραπάνω από σοβαρή. Μέσα σε δύο λεπτά έβγαλαν από τη διαλυμένη Williams τον Βραζιλιάνο που είχε αδύνατο σφυγμό και απώλεια μεγάλης ποσότητας αίματος. Εναέρια πλάνα της RAI έδειξαν τη λίμνη αίματος στο σημείο όπου ήταν ξαπλωμένος ο Σένα.
Ο Γουότκινς έκανε επιτόπου τραχειοτομή στον Σένα και ζήτησε την άμεση μεταφορά του στο νοσοκομείο Maggiore, όπου είχε διακομιστεί και ο Ρατσενμπέργκερ.
Μέσα στο αυτοκίνητο του Σένα, οι άνθρωποι της πίστας βρήκαν μία σημαία της Αυστρίας που ο Βραζιλιάνος σκόπευε να σηκώσει αν ανέβαινε στο βάθρο των νικητών για να τιμήσει τον αδικοχαμένο πιλότο.
Στις 19:00, η επικεφαλής του τμήματος έκτακτης ανάγκης του νοσοκομείου, Μαρία Τερέζα Φιάντρι, ανακοίνωσε ότι ο Άϊρτον Σένα ήταν νεκρός. Η καρδιά του είχε σταματήσει να χτυπά στις 18:37. Αργότερα, ο Σιντ Γουότκινς δήλωσε ότι μόλις είδε τις πλήρως διεσταλμένες κόρες των ματιών του Σένα, ήξερε ότι ο εγκέφαλός του ήταν ανενεργός και ότι δεν θα επιβίωνε.
Κατά τη σφοδρή σύγκρουση, ο δεξιός μπροστινός τροχός μαζί με την ανάρτηση πιστεύεται ότι γύρισαν προς το κόκπιτ χτυπώντας τον Σένα στη δεξιά πλευρά του κράνους του, και ότι το κεφάλι του χτύπησε πίσω στο προσκέφαλο. Επίσης τα κομμάτια της ανάρτησης διαπέρασαν εν μέρει το κράνος του προκαλώντας του τραύμα στο μέτωπο. Ο Σένα υπέστη θανατηφόρα κατάγματα στο κρανίο, βαρύτατες κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις και ρήξη της κροταφικής αρτηρίας.
Στο άκουσμα της θλιβερής είδησης, η κυβέρνηση της Βραζιλίας κήρυξε τριήμερο πένθος στη χώρα.
Η σορός του Σένα έφτασε στην Βραζιλία στις 4 Μαΐου 1994 και στην κηδεία παραβρέθηκαν περίπου 3 εκατομμύρια άνθρωποι.
Έρευνες για την τραγωδία
Μετά το δυστύχημα η Williams παρέμεινε μπλεγμένη για πολλά χρόνια σε δικαστικούς αγώνες στην Ιταλία. Εισαγγελείς άσκησαν ποινικές διώξεις για ανθρωποκτονία κατά βασικών αξιωματούχων της ομάδας.
Οι κατηγορίες εστίασαν στην κολόνα τιμονιού του αυτοκινήτου, η οποία διαπιστώθηκε ότι είχε σπάσει σε ένα σημείο όπου έγινε μια τροποποίηση. Σύμφωνα με πληροφορίες, τις εβδομάδες πριν από το Γκραν Πρι του Σαν Μαρίνο, ο Σένα είχε ζητήσει από την ομάδα του να αλλάξει τη στήλη του τιμονιού για να του δώσει περισσότερο χώρο στο πιλοτήριο. Ο επικεφαλής της ομάδας, Πατρικ Χεντ, και ο σχεδιαστής της FW16, Άντριαν Νιούι, ικανοποίησαν το αίτημα του Βραζιλιάνου κόβοντας τον άξονα του τιμονιού και τον επέκτειναν με ένα κομμάτι σωλήνα μικρότερης διαμέτρου που συγκολλήθηκε μαζί με ενισχυτικές πλάκες. Η τροποποίηση πραγματοποιήθηκε με αυτόν τον τρόπο, καθώς δεν υπήρχε αρκετός χρόνος για την κατασκευή ενός νέου άξονα τιμονιού εγκαίρως για τον αγώνα στην Ίμολα.
Στο μεταξύ, ομάδα ειδικών του Πανεπιστημίου της Μπολόνια υπό τον καθηγητή Μηχανικής Ενρίκο Λορεντσίνι, κατέληξαν ότι είχαν αναπτυχθεί ρωγμές κόπωσης στο σημείο που είχε σπάσει το τιμόνι. Στην 600 σελίδων έκθεσή του, ο Λορεντσίνι ανέφερε μεταξύ άλλων ότι «το τιμόνι ήταν άσχημα συγκολλημένο και δεν μπορούσε να αντέξει την πίεση του αγώνα. Ανακαλύψαμε γρατσουνιές στο σπάσιμο στον άξονα του τιμονιού. Φαινόταν ότι η δουλειά είχε γίνει βιαστικά αλλά δεν μπορώ να πω πόσο καιρό πριν τον αγώνα. Κάποιος προσπάθησε να εξομαλύνει την άρθρωση μετά τη συγκόλληση. Δεν έχω δει ποτέ κάτι παρόμοιο. Πιστεύω ότι ο άξονας ήταν ελαττωματικός και πιθανώς ήταν ραγισμένος ακόμη και κατά τη διάρκεια της προθέρμανσης. Λίγο πριν το δυστύχημα μόνο ένα μικρό κομμάτι έμεινε συνδεδεμένο και ως εκ τούτου το αυτοκίνητο δεν ανταποκρίθηκε στην στροφή».
Η Williams παραδέχθηκε την αστοχία στον άξονα του τιμονιού αλλά ως αποτέλεσμα της σύγκρουσης και όχι ως αιτία της.
Στις 16 Δεκεμβρίου 1997, ο Φρανκ Ουίλιαμς και πέντε άλλοι αθωώθηκαν από τις κατηγορίες. Στην απόφαση του, ο δικαστής Αντόνιο Κοστάντσο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η αποτυχία της κολόνας διεύθυνσης ήταν η πιθανή αιτία του δυστυχήματος του Σένα. Ωστόσο, δεν υπήρχε απόδειξη αμέλειας εκ μέρους του Χεντ ή του Νιούι ή ότι αυτοί είχαν σχεδιάσει τις τροποποιήσεις. Στις 22 Νοεμβρίου 1999, οι αθωωτικές αποφάσεις επικυρώθηκαν και από εφετείο που απέρριψε το αίτημα των εισαγγελέων για ποινές στους Χεντ και Νιούι.
Τον Ιανουάριο του 2003, το Ανώτατο Δικαστήριο της Ιταλίας άνοιξε εκ νέου την υπόθεση, κρίνοντας ότι είχαν γίνει ουσιώδη σφάλματα, παραπέμποντάς το στο εφετείο της Μπολόνια. Στις 27 Μαΐου 2005, το δικαστήριο έδωσε πλήρη απαλλαγή στον Άντριαν Νιούι, ενώ η υπόθεση εναντίον του Χεντ «έληξε» υπό καθεστώς περιορισμών. Στις 13 Απριλίου 2007, το Ανώτατο Δικαστήριο της Ιταλίας απέρριψε αίτημα αθώωσης του Πατρικ Χεντ κρίνοντας τον ένοχο.
Στη σχετική απόφαση αναφέρεται ότι: «Έχει καθοριστεί ότι το δυστύχημα προκλήθηκε από αστοχία της κολόνας του τιμονιού. Αυτή η αστοχία προκλήθηκε από κακώς σχεδιασμένες και άσχημα εκτελεσμένες τροποποιήσεις. Η ευθύνη για αυτό βαρύνει τον Πάτρικ Χεντ, που ευθύνεται για παράλειψη ελέγχου». Παρά την καταδίκη του, ο Χεντ δεν συνελήφθη επειδή η παραγραφή στην Ιταλία για ανθρωποκτονία ήταν 7 χρόνια και 6 μήνες και η ετυμηγορία εκδόθηκε 13 χρόνια μετά το δυστύχημα.
Το μοιραίο αυτοκίνητο επιστράφηκε στην Williams τον Απρίλιο του 2002. Η ομάδα ανέφερε ότι το μονοθέσιο είχε εκτεταμένες φθορές και στη συνέχεια καταστράφηκε. Ο κινητήρας του αυτοκινήτου επέστρεψε στη Renault και η τύχη του είναι άγνωστη.