Τα γεγονοτα που στηγμματησαν τον Μητροπολιτη Ανθιμο στην διαρκεια της πολυετης θητειας του τοσοσ σε τοπικο επιπεδο στην Θεσσαλονικη οσο και σε Εθνικο.
Μια ισχυρή προσωπικότητα, ένας πείσμων άνθρωπος, ένας πιστός ιεράρχης που είχε άποψη και θέσεις πέραν της θεολογίας και τις εξέφρασε με πάθος. Αυτός είναι ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Άνθιμος, ο οποίος έκλεισε τη Δευτέρα έναν 60ετή κύκλο στα ιερατικά του καθήκοντα, υποβάλλοντας την παραίτησή του στον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμο. Τα 89 χρόνια ζωής βάρυναν πλέον τους ώμους του και τα κινητικά προβλήματα που αντιμετώπιζε τα τελευταία χρόνια, καθιστούσαν δύσκολη την ανταπόκριση στις αυξημένες υποχρεώσεις μιας μεγάλης Μητρόπολης, όπως αυτή της Θεσσαλονίκης.
Ο κατά κόσμον Διονύσιος Ρούσσας με καταγωγή από τη Σαλμώνη του Πύργου Ηλείας, έγινε Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης τον Απρίλιο του 2004 και η εκλογή του -με μετάθεση μάλιστα από την Αλεξανδρούπολη, όπου ήταν ως τότε Μητροπολίτης- σημαδεύτηκε από μια μεγάλη κρίση μεταξύ της Εκκλησίας της Ελλάδος και του Οικουμενικού Πατριαρχείου, καθώς ο τότε Αρχιεπίσκοπος, μακαριστός Χριστόδουλος, δεν είχε στείλει τους καταλόγους των υποψηφίων στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, όπως προβλέπει ο Καταστατικός Χάρτης. Ακολούθησε ένα έντονο παρασκήνιο, το Οικουμενικό Πατριαρχείο διέγραψε τον Χριστόδουλο από τα Εκκλησιαστικά Δίπτυχα και χρειάστηκαν μεγάλες πιέσεις για να επανέλθει η κανονικότητα και να γίνει εν τέλει η ενθρόνιση του κ. Άνθιμου στις 18 Ιουνίου 2004 στον Καθεδρικό Ναό της Του Θεού Σοφίας.
Πανταχού παρών στα μεγάλα γεγονότα, με καλές σχέσεις με την πολιτική και τοπική ηγεσία της πόλης, ο κ. Άνθιμος δεν άφηνε τίποτε να πέσει κάτω. Σχολίαζε τα πολιτικά, τα διεθνή, τις κρίσεις, είχε άποψη για όλα και για όλους.
Αναμφισβήτητα μια από τις πιο έντονες σχέσεις αγάπης-μίσους ήταν με τον πρώην δήμαρχο Γιάννη Μπουτάρη. Εκρηκτικοί κι ανυποχώρητοι χαρακτήρες και οι δύο ξεκίνησαν μια λυκοφιλία, πριν ο κυρ Γιάννης εκλεγεί δήμαρχος, στην πορεία όμως συνεργάστηκαν αρμονικά. Ή έτσι τουλάχιστον έδειχναν.
Πριν ακόμη εκλεγεί δήμαρχος το 2010 ο Γιάννης Μπουτάρης προσπαθούσε να αποτινάξει η Θεσσαλονίκη τη ρετσινιά της συντηρητικής εσωστρεφούς ψυχοκόρης και μιλούσε συνεχώς για το «τρίγωνο της συμφοράς», Ψωμιάδη-Παπαγεωργόπουλο-Άνθιμο. Ειδικά μάλιστα για τον τελευταίο έλεγε πως «ο Άνθιμος μου θυμίζει Μουτζαχεντίν».
Πώς λοιπόν να μην προκαλέσει την οργή του Παναγιώτατου, ο οποίος τον είδε τη χρονιά εκείνη στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου ανήμερα της γιορτής του Πολιούχου και ανέκραξε «τι θες εσύ εδώ;», για να προσθέσει στο ίδιο οργισμένο ύφος «Πρόσεχε καλά! Όσο ζω εγώ, δήμο δεν θα δεις!». Ταυτόχρονα δε πλησίασε και τον τότε πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου γρυλίζοντας στο αφτί του «μαζέψτε τον Μπουτάρη. Θα γίνουμε άνω κάτω».
Ο Μπουτάρης είδε δήμο, στη θεία λειτουργία μάλιστα εκείνης της Πρωτοχρονιάς βρέθηκε στη Μητρόπολη και στην ερώτηση αν έλιωσαν οι πάγοι μεταξύ τους ο μεν Άνθιμος απάντησε «είχαν λιώσει ήδη», ο δε Μπουτάρης που έδωσε πολιτικό όρκο και δεν χρειάστηκε τις υπηρεσίες του Μητροπολίτη, με το γνωστό σκωπτικό του ύφος δήλωσε, «θέσαμε το κοινωνικό πλαίσιο συνεργασίας, από εκεί και ύστερα όμως, μην τρελαίνεστε, δεν θα είμαστε και αγκαλιά όλη τη μέρα…».
Αργότερα βέβαια, τον Απρίλιο του 2013, οι δυο τους έδωσαν κοινή συνέντευξη τύπου για δράσεις και πρωτοβουλίες που ανέλαβαν σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος, ανακύκλωσης και καθαριότητας, με τον δήμαρχο να λέει «και τα ζευγάρια σκοτώνονται μεταξύ τους. Το θέμα είναι να μην έχουμε διαζύγιο....Έχουμε ένα κοινό πράγμα: Την αγάπη για την πόλη» και τον κ. Άνθιμο να συμφωνεί υπομειδιώντας.
Πάντως αυτή η σχέση δεν ομαλοποιήθηκε ποτέ κι ενδεικτικό είναι πως σε συνέντευξή του σε τοπική εφημερίδα και με αφορμή τη δήλωση Μπουτάρη πως «ο Άνθιμος είναι ακραίων αντιλήψεων», ο Μητροπολίτης ανέφερε: «Είναι βλακεία αυτό που είπε ο Μπουτάρης! Ο κ. Μπουτάρης είναι δήμαρχος για μιάμιση θητεία. Εμένα ο Θεός με αξίωσε 52 χρόνια στη Θράκη και στη Μακεδονία να κάνω αυτό που είναι δυνατό και εφικτό για να υπηρετήσουμε ανθρώπους».
Το πέρασμά του από την πόλη αυτά τα 20 χρόνια συνοδεύτηκε από εντάσεις και συγκρούσεις και με άλλους, ωστόσο το πιο μελανό σημείο στη διάρκεια της διακονίας του εδώ, είναι η υπόθεση του Παπάφειου με τις καταγγελίες ανήλικου τρόφιμου του ορφανοτροφείου για βιασμούς κατ΄εξακολούθηση από επίσης ανήλικους και επίσης τρόφιμους. Οι καταγγελίες έγιναν το 2012 και εκείνο που προκάλεσε αλγεινή εντύπωση ήταν η εισαγγελική πρόταση πως υπήρξε προσπάθεια ομερτά και συγκάλυψης από τη διοίκηση του ιδρύματος, πρόεδρος του οποίου ήταν ο κ. Άνθιμος. Σε βάρος του ίδιου και άλλων πέντε μελών της διοίκησης ασκήθηκαν διώξεις για τα αδικήματα της παράβασης καθήκοντος και της υπόθαλψης εγκληματία και ο κ. Άνθιμος κάτω από το βάρος των αποκαλύψεων αναγκάστηκε να εκδώσει ανακοίνωση στην οποία χαρακτήριζε το περιστατικό ως «το μοναδικό στην υπερεκατονταετή ιστορία του ιδρύματος», ζητώντας να «μην χρησιμοποιηθεί ως αφορμή για την δυσφήμηση του έργου μας». Το 2016 το βούλευμα του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών Θεσσαλονίκης τον απάλλαξε από τις κατηγορίες, αλλά η υπόθεση μένει γραμμένη με μαύρο χρώμα στην ιστορία του Παπάφειου.
Ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης δεν έμενε μακριά από την πολιτική. Δεχόταν στο γραφείο του στελέχη της κεντρικής πολιτικής σκηνής, της τοπικής αυτοδιοίκησης, εκπροσώπους φορέων, κ.ά.
Οι επιλογές του ωστόσο δεν ήταν πάντα αποδεκτές-κάποιες μάλιστα ήταν και προκλητικές. Σωρεία αντιδράσεων και αρνητικών σχολίων προκάλεσε η συνάντηση που είχε στο γραφείο του στη Μητρόπολη τον Μάρτιο του 2017 με τον αρχηγό της Χρυσής Αυγής Νίκο Μιχαλολιάκο και τη σύζυγό του, Ελένη Ζαρούλια. Οι τρεις τους φωτογραφήθηκαν χαμογελαστοί σαν να γνωρίζονταν χρόνια και συζήτησαν -όπως αναφέρθηκε σε σχετική ανακοίνωση- θέματα της τρέχουσας επικαιρότητας και της ορθοδοξιας.
Άλλωστε για τα πολιτικά ζητήματα είχε πάντα άποψη και θεωρούσε καλό να την εκφράσει. Ο κ. Άνθιμος ήταν μεταξύ των 22 μητροπολιτών της Μακεδονίας που υπέγραψαν επιστολή τον Δεκέμβριο του 2018 εκφράζοντας την αντίθεσή τους στη Συμφωνία των Πρεσπών. Έναν μήνα νωρίτερα, σε τηλεοπτική του συνέντευξη, κληθείς να σχολιάσει τη συνάντηση Τσίπρα-Ιερώνυμου και τις πληροφορίες περί χωρισμού κράτους-εκκλησίας, είπε πως «δεν μπορεί να περάσει αυτή η συμφωνία, τέτοια ενέργεια είναι εθνική αυτοκτονία».
Έντονες ήταν οι αντιδράσεις και βαθύ το παρασκήνιο στην αιφνιδιαστική -τελικά- αναγόρευσή του σε επίτιμο διδάκτορα του τμήματος Θεολογίας, μια εκδήλωση που έγινε κυριολεκτικά εν κρυπτώ στο γραφείο του πρύτανη τον Ιούλιο του 2019. Η αναγόρευση είχε ανακοινωθεί για τον Νοέμβριο του 2017, αλλά προκλήθηκε σάλος εντός της πανεπιστημιακής κοινότητας, με αποτέλεσμα να αναβληθεί με το πρόσχημα να οργανωθεί καλύτερα.
Είναι χαρακτηριστικό πως μόλις έγινε γνωστό πως θα αναγορευτεί σε επίτιμο διδάκτορα πολίτες, μεταξύ αυτών και πανεπιστημιακοί, πήραν την πρωτοβουλία να μαζέψουν υπογραφές μέσω της διαδικτυακής πλατφόρμας avaaz προκειμένου να ακυρωθεί η σχετική απόφαση του ΑΠΘ. Τη δεύτερη μέρα του ψηφίσματος, οι υπογραφές είχαν ξεπεράσει τις 24.000. «Είναι αδιανόητο να τιμούμε με τον οποιονδήποτε τρόπο ανθρώπους με τοξικές, αναχρονιστικές απόψεις», αναφερόταν στο κείμενο της διαδικτυακής καμπάνιας.
Ο καθηγητής και τότε πρόεδρος του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών, Άρις Στυλιανού, βγήκε δημόσια και είπε πως η αναγόρευση του κ. Άνθιμου σε επίτιμο διδάκτορα αποτελεί μια «μαύρη μέρα, μία μαύρη σελίδα για το ΑΠΘ» και ανέφερε χαρακτηριστικά: «Ντρέπομαι γι’αυτό και ζητάω συγγνώμη από τους δημοκρατικούς ανθρώπους».
Σταθερά αντίθετος στις εκδηλώσεις του Pride Thessaloniki ήταν αυτός που καθιέρωσε τις αγρυπνίες εν μέσω της παρέλασης, ενώ για την ομοφυλοφιλία έχει πει πως «για την πίστη μας, αγιογραφικά, είναι θανάσιμο αμάρτημα. Είναι γραμμένο στην Αγία Γραφή, δεν χωράει κουβέντα» και σε κήρυγμά του «πότε υπήρξε τέτοιο φαινόμενο 2015 χρόνια να παντρεύεται άνδρας τον άνδρα και γυναίκα την γυναίκα; Αλλά και να θέλουν το δικαίωμα να έχουν ξένα παιδιά, για να τα μεγαλώσουν, και να τους πουν τι; Ούτε τα ζώα δεν έχουν τέτοιες διαθέσεις… Κύριε Ελέησον».
Τον τελευταίο μήνα ήρθε στο προσκήνιο μια υπόθεση που έχει οσμή σκανδάλου σε έναν από τους μεγαλύτερους ναούς της πόλης και της Μητρόπολης, αυτόν του Κυρίλλου και Μεθοδίου στη Νέα Παραλία. Οι διωκτικές αρχές ερευνούν καταγγελίες για αρπαγή μεγάλων ποσών που κατέθεσαν ως δωρεές, γνωστοί επιχειρηματίες, ενώ υπάρχουν υποψίες για κύκλωμα σεξουαλικής εκμετάλλευσης νεαρών ατόμων, με έναν αρχιμανδρίτη να βρίσκεται στο επίκεντρό του. Στην εν λόγω εκκλησία υπηρετούν δύο αρχιμανδρίτες, ο ένας από τους οποίους βρίσκεται στο στενό του περιβάλλον.
Όσο θορυβώδεις ήταν οι παρεμβάσεις του στη δημόσια σφαίρα, τόσο αθόρυβα κινούνταν στο φιλανθρωπικό του έργο για να στηρίξει όσους είχαν ανάγκη. Με την προσωπική του φροντίδα λειτουργούν καθημερινά 14 συσσίτια σε ισάριθμες ενορίες, ενώ υπάρχουν δεκάδες κατηχητικά σχολεία. Επίσης, έχει παραχωρήσει την Ιερά Μονή Αγίας Θεοδώρας στο κέντρο της πόλης για να φιλοξενούνται κληρικοί ομόδοξων Πατριαρχείων που φοιτούν στο ΑΠΘ, ενώ άποροι φοιτητές διαμένουν δωρεάν στο οικοτροφείο του Αγίου Αντωνίου και στον ξενώνα Παναγία η Δεξιά. Φροντίδα στους ηλικιωμένους παρέχει το Χαρίσειο Γηροκομείο και πλούσιο είναι το έργο του Εκπαιδευτικού και Πολιτιστικού Ιδρύματος «Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς», το οποίο συστεγάζεται με την Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης στην Πυλαία.
Ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Άνθιμος πήρε την απόφαση να αποσυρθεί. Γνωρίζοντας τον χαρακτήρα του, το έργο του και την παρουσία του, αντιλαμβάνεται κανείς πως δεν την πήρε ασμένως. Δεδομένων μάλιστα και των προβλημάτων υγείας που έχει, μάλλον δεν την πήρε και έγκαιρα. Ήθελε να έχει λόγο και ρόλο μέχρι το τέλος, αλλά αντιλήφθηκε πως κάπου εδώ ο μεγάλος κύκλος που άνοιξε στα μέσα της δεκαετίας του ΄60, πρέπει να κλείσει. Κι αν κάτι οφείλουμε να του αναγνωρίσουμε είναι πως ο ίδιος επέλεξε να γράψει τους τίτλους τέλους για τη διακονία και τη δημόσια παρουσία του στην πόλη.